Αυτός ο μοναχικός, ωστόσο, τόπος διατηρεί σε μεγάλο βαθμό μια γοητεία και μια αθωότητα, που δεν έχουν διαβρωθεί από την ανάπτυξη και τα καραβάνια των τουριστών. Ούτε και στο μέλλον κινδυνεύει από τις συνέπειες της εξέλιξης. Όποια ανάπτυξη κι αν συμβεί δεν πρόκειται να ανατρέψει τις ισορροπίες του φυσικού περιβάλλοντος κι ούτε θα ξεπεράσει τα μέτρα του ανθρώπου.

Μια δεκαετία σχεδόν είχαμε να βρεθούμε στα υψίπεδα της Άνω Βρόντους. Από εκείνη την ολότελα ερημική διάσχιση που είχαμε επιχειρήσει από το Νευροκόπι της Δράμας ως την πόλη των Σερρών. Τότε, για πρώτη φορά, λοξοδρομήσαμε τα πέντε περίπου χιλιόμετρα που μας οδήγησαν στην πλατεία της Άνω Βρόντους. Μια πλατεία βραδινή, ψυχρή και χειμωνιάτικη, έρημη από κόσμο. Κάπνιζαν, ωστόσο, οι καμινάδες σε κάποια σπίτια και στις ταβέρνες της πλατείας. Καθίσαμε σε μία για λίγη ώρα. Μιλήσαμε με τους ντόπιους, κυρίως ηλικιωμένους. Απογοήτευση και πίκρα. Το κυριότερο προϊόν του τόπου, οι πατάτες, αδυνατούσαν να συντηρήσουν με αξιοπρέπεια μια οικογένεια του χωριού. Αν μάλιστα συνέβαινε και καμιά θεομηνία, η κατάσταση ήταν τραγική.

-Γι' αυτό φεύγουν οι νέοι άνθρωποι κι έχουμε απομείνει μόνο εμείς, είχαν καταλήξει οι ηλικιωμένοι στην ταβέρνα.

Είχαμε φύγει θλιμμένοι απ' το χωριό. Στα 30 νυχτερινά χιλιόμετρα ως τις Σέρρες, δεν είχαμε συναντήσει ούτε τρία αυτοκίνητα. Η Άνω Βρόντου ξεχάστηκε, παρέμεινε αθέατη για χρόνια στην ερημιά της. Ακόμα κι από μας, τους «ταξιδιώτες της Ελλάδας». Να όμως, που έφτασε η στιγμή ν' αποτινάξει από πάνω της τη λήθη. Φρόντισε γι' αυτό ένα τηλεφώνημα. Ήταν από τον Γιόσα τον Απόστολο, φίλο καλό από τα παλιά.

-Ως πότε το βλέμμα σας θα κοιτάζει μόνον προς το κέντρο και το νότο; Υπάρχουμε κι εμείς, εδώ στα βόρεια σύνορα. Το Σάββατο 9 Αυγούστου, πραγματοποιείται στην Άνω Βρόντου η δεύτερη Αστροβραδιά. Δεν ήρθατε στην πρώτη, ελάτε τουλάχιστον στην δεύτερη.

Δεν χρειαζόμασταν παραπανίσια παρακίνηση. Φτάσαμε στις 9 Αυγούστου στη Βρόντου, χαρήκαμε τη ζωντάνια και τους θορύβους της πλατείας, παρατηρήσαμε με τηλεσκόπιο το σύμπαν, γνωρίσαμε πολλούς κι ωραίους ανθρώπους, περάσαμε τη νύχτα μας σε υψόμετρο 1050 μέτρων. Και μείναμε με την υπόσχεση, κυρίως στον εαυτό μας, ότι δεν θ' αργούσαμε να επιστρέψουμε στον τόπο...

ΦΘΙΝΟΠΩΡΑΚΙ ΣΤΑ ΟΡΕΙΝΑ

Καθώς κλείνει το πρώτο δεκαήμερο του Οκτώβρη, παίρνουμε το δρόμο για την πόλη των Σερρών. Όμορφη πόλη, ζωντανή αλλά και συνωστισμένη, με τις ωραίες τοποθεσίες, τις γειτονιές με παλιά σπίτια και τις παραδοσιακές της νοστιμιές. Βόρεια της πόλης βρίσκουμε την ορεινή αρτηρία προς Μονή Τιμίου Προδρόμου, Ελαιώνα και Βρόντου. Ωραία διαδρομή, για λάτρεις της αυτοκίνησης που τους γοητεύει η ήρεμη οδήγηση σε δρόμους μοναχικούς, με βοσκοτόπια και μακρινούς ορίζοντες, ανηφοριές με αλλεπάλληλες στροφές, κλειστές και ανοιχτές. Μερικά χιλιόμετρα πιο πάνω αρχίζει να μας συντροφεύει ο ήπιος όγκος του Μενοίκιου. Κατάφυτες είναι οι πλαγιές και οι ρεματιές, ενώ η μακριά κορυφογραμμή γυμνή και ομαλή, ιδανική για πολύωρη διάσχιση με τα πόδια.

Τους αρχικούς θάμνους, κυρίως από πουρνάρια, διαδέχεται σταδιακά πυκνή βλάστηση με βαλανιδιές, γάβρους και αμέτρητες φουντουκιές. Στις ρεματιές χρυσίζουν τα φυλλώματα των πλατάνων, μια κερασιά προβάλλει κατακόκκινη, στις ψηλότερες πλαγιές έχουν αρχίσει να χρωματίζονται οι οξιές. Να κι ένα χωραφάκι κάτω από το δρόμο, όπου μαζεύουν τις τελευταίες πατάτες της φετινής σοδειάς. Δίπλα του κυλάει ένα ρέμα με πολύ καλή ροή. Τόπος ειδυλλιακός με μικρά ξέφωτα στις ομαλές λοφοπλαγιές, φτέρες χρυσοκίτρινες και πεύκα βαθυπράσινα. Είναι μια μέρα ηλιόλουστη και ζεστή, με ευχάριστο αεράκι, όμορφα σύννεφα και βαθυγάλαζο ουρανό. Εδώ στα ψηλώματα το φθινοπωράκι έχει κιόλας ξεκινήσει. Για ένα τουλάχιστον μήνα η φύση θα στολίζει με τα ωραιότερα χρώματα της τον ορεινό τούτο τόπο, καθώς και όλους τους όμοιους μ' αυτόν. Αυτή την υπέροχη εποχή δεν πρέπει κάποιος να είναι κλεισμένος σε γραφεία και σε σπίτια. Αξίζει να έχει μια πολυήμερη άδεια, να είναι απελευθερωμένος από τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας, να ταξιδεύει διαρκώς από βουνό σε βουνό, να φωτογραφίζει, ν' αλλάζει παραστάσεις, να χαίρεται την τελευταία εκρηκτική εμφάνιση της φύσης, πριν από την πολύμηνη κατήφεια του χειμώνα.

Αφήνουμε δεξιά μας την διακλάδωση για Κάτω Βρόντου και Νευροκόπι και, πέντε περίπου χιλιόμετρα μετά, μπαίνουμε στα πρώτα σπίτια της Άνω Βρόντους. Σε υπερυψωμένο σημείο στην είσοδο του χωριού κάνουμε μια μικρή στάση στον χώρο ενός εγκαταλειμμένου στρατοπέδου, που μας φέρνει στο νου τα χρόνια της αμοιβαίας καχυποψίας με τους γείτονες Βουλγάρους. Το χωριό απλώνεται λίγο χαμηλότερα με τις κόκκινες κεραμοσκεπές και τα σύγχρονης αρχιτεκτονικής σπίτια, που έχουν αντικαταστήσει τα, κατεστραμμένα από τους πολέμους, παλιά και παραδοσιακά. Ευτυχώς πολύ κοντά μας, εξακολουθεί να παραμένει ολόρθο και αγέρωχο, το πανύψηλο πέτρινο καμπαναριό, χτισμένο το 1870. Οι τέσσερις καμπάνες του είναι κατασκευασμένες από τους φημισμένους ντόπιους μάστορες, που έκαναν εξαγωγή της τέχνης τους και σε πολλές άλλες περιοχές.

Είναι θαύμα, πώς το πανύψηλο τούτο κτίσμα κατάφερε να επιβιώσει από τις τόσες κακουχίες που έπληξαν τον τόπο. Αν όμως το κωδωνοστάσιο εξακολουθεί με την επιβλητική παρουσία του να αποτελεί το αδιαφιλονίκητο σύμβολο του χωριού, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την χτισμένη το 1860 εκκλησία της Παναγίας. Βρίσκεται στα ψηλώματα, ακριβώς έξω από τα τελευταία σπίτια του χωριού. Δίπλα της είναι ένα υπαίθριο γηπεδάκι μπάσκετ, ενώ πολύ κοντά βρίσκεται ο επίπεδος εκτεταμένος χώρος, όπου την νύχτα της 9ης Αυγούστου είχαν στηθεί τα τηλεσκόπια για την παρατήρηση των τοπίων του ουρανού. Στο σκοτάδι εκείνης της νύχτας μας είχαν εντυπωσιάσει ο όγκος και οι διαστάσεις της ερειπωμένης εκκλησίας. Σήμερα, στο φως της μέρας, έχουμε την δυνατότητα να αξιολογήσουμε την πραγματική κατάσταση και τις λεπτομέρειες της αρχιτεκτονικής της.

Η εκκλησία της Παναγιάς βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό. Χτίστηκε το 1860 καταστράφηκε όμως από πυρκαγιά το 1913

Η εκκλησία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1913. Η σκεπή κατέπεσε, οι τοίχοι ωστόσο άντεξαν στις φθορές του αιώνα που μεσολάβησε και εξακολουθούν να διατηρούνται. Η τοιχοδομία τους είναι ισχυρή και αποτελείται από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα, με πάχος που πλησιάζει το ένα μέτρο. Όλος ο εσωτερικός χώρος της εκκλησίας είναι καλυμμένος από πανύψηλα χόρτα, που κρύβουν από κάτω πολλές παγίδες είτε από λακκούβες είτε από πέτρες. Πολύ καλά διατηρείται και η κόγχη του Ιερού, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Πολλά απ' αυτά διατηρούν ακόμη τις βαριές τους σιδεριές. Δύο είναι στρόγγυλα. Το περίγραμμα των παραθύρων, παραλληλόγραμμο ή στρόγγυλο, υποστηρίζεται από λαξευτό, συμπαγές μάρμαρο. Η πολυτέλεια της κατασκευής είναι φανερή. Εξίσου περίτεχνοι, πραγματικά εντυπωσιακοί είναι οι τέσσερις άριστα πελεκημένοι κυλινδρικοί κίονες με τις αντίστοιχες αψίδες, που οριοθετούν τον εξωτερικό δυτικό τοίχο του πρόναου. Μ' έναν πρόχειρο υπολογισμό οι εξωτερικές διαστάσεις του ναού είναι περίπου 22 χ 13 μέτρα. Είναι πραγματικά μεγάλη ατυχία για τον τόπο, να εμφανίζει αυτή την ερειπιώδη μορφή ένα τέτοιο λαμπρό οικοδόμημα.

Το επιβλητικό καμπαναριό του 1870 με τις 4 βροντουλιώτικες καμπάνες των αρχών του 20ου αι.

Ο τσιμεντόστρωτος χώρος του γηπέδου μπάσκετ, κοντά στο Ιερό, επίπεδος και καθαρός όπως είναι, αποτελεί ιδανική επιφάνεια για το άπλωμα και στέγνωμα των φασολιών. Η παραγωγή τους, βέβαια, είναι πολύ μικρότερη και όχι τόσο γνωστή όπως της πατάτας. Η ποιότητα τους, ωστόσο, εδώ στο υψόμετρο των 1000 μέτρων είναι εξαίρετη και, από όσους το γνωρίζουν, τα φασόλια της Άνω Βρόντους είναι περιζήτητα.

ΠΑ ΛΙΓΟ ΣΤΙΣ ΕΞΟΧΕΣ

Με το πανίσχυρο αγροτικό του Δημήτρη Μιχτσόγλου, Προέδρου της Άνω Βρόντους, ξεκινάμε για μια διαδρομή προς τα Δ -ΒΔ. Είναι δυο τοποθεσίες κοντά στα σύνορα με τις ονομασίες Αγ. Παρασκευή ή Λάσκοβα και Περσέκ. Ο δρόμος περνάει κοντά από ξέφωτα με πατατοχώραφα, που σχηματίζονται ανάμεσα σε δάση οξιάς. Κινούμαστε άλλοτε σε χωματόδρομο και άλλοτε σε στενή άσφαλτο που χρονολογείται από τα χρόνια του Μεταξά, και, παρά τις επανειλημμένες συντηρήσεις, είναι μισοκατεστραμμένη. Είναι μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, με πολλές εναλλαγές. Πού και πού υποχρεωνόμαστε να σταματήσουμε και να κατεβούμε από το αυτοκίνητο. Ο πειρασμός είναι μεγάλος, αδύνατον να τον αποφύγουμε. Είναι οι υπέροχες, τρυφερές μακρολεπιότες, αυτά τα καταπληκτικά μανιτάρια, που κάθε φθινόπωρο γεμίζουν τα δάση και τα λιβαδοτόπια της Ελλάδας. Και φυσικά γεμίζουν με μεγάλη χαρά, όσους τα γνωρίζουν και τα συλλέγουν. Όπως βέβαια και τη συντροφιά μας. Πού, αν και επιφυλακτική στην αρχή, τελικά δίνει πίστη στις διαβεβαιώσεις μου και μαζεύει μαζί μου τα πανέμορφα μανιτάρια. Ήδη αδημονούμε για την βραδινή ώρα, που ευωδιαστά και καλοψημένα, θ' αποτελέσουν ένα θαυμάσιο μεζεδάκι, ολότελα υγιεινό και φυσικό.

Η μπασκέτα ρίχνει τη σκιά της στο τσιμέντο και διαχωρίζει τα φασόλια με το φλοιό από τα γυμνά που στεγνώνουν στον ήλιο

Πέντε περίπου χιλιόμετρα έξω απ' το χωριό αφήνουμε το κεντρικό δίκτυο και στρίβουμε αριστερά σ' έναν παράδρομο, κατάλληλο μόνον για 4x4. Μερικές εκατοντάδες μέτρα μετά η δασική αυτή χάραξη τερματίζει σε μια ομαλή λοφοπλαγιά. Ειν' ένα ξέφωτο σε υψόμετρο 1200 μέτρων, με εντυπωσιακό, ανεμπόδιστο ορίζοντα 360 μοιρών.

-Είμαστε στην τοποθεσία Αγία Παρασκευή, λέει ο Πρόεδρος, γνωστότερη με την παλιά της ονομασία Λάσκοβα στους ντόπιους. Έρχομαι αρκετές φορές εδώ ν' αγναντέψω τον ορίζοντα, να μείνω μακριά από προβλήματα κι ανθρώπους.

Δεν έχει άδικο ο Δημήτρης. Ο τόπος είναι εκπληκτικός και, ακόμη ωραιότερος, στο φως του δειλινού. Σε μικρή απόσταση, στα Β - ΒΔ, ορθώνονται οι γυμνές κορυφές του Όρβυλου, φυσικού συνόρου Ελλάδας και Βουλγαρίας. Απέναντι στα νότια οι κορυφές του Λαϊλιά. Πίσω από μια ράχη κατάφυτη με πεύκα διακρίνεται το Μενοίκιο. Η εικόνα, ωστόσο, που ποτέ δεν περιμέναμε ν' αντικρίσουμε, είναι ένα τμήμα της Λίμνης Κερκίνης. Είναι τόσο μεγάλη η οδική απόσταση της λίμνης από την Άνω Βρόντου, που μας αφήνει έκπληκτους αυτή η ευθύγραμμη θέα, η τόσο κοντινή. Η διάσημη λίμνη βέβαια, διακρίνεται αμυδρά, σαν μια μικρή γυαλιστερή επιφάνεια, τυλιγμένη στην αχλύ. Ψηλά της στα βόρεια ορθώνεται ο απότομος όγκος του Μπέλλες, ενώ πίσω από την Κερκίνη διαγράφονται τα πολύ χαμηλότερα Κρούσια.

Πυκνοδασωμένες πλαγιές με έλατα, πεύκα και οξιές, μεγάλες φτέρες βαμμένες καφετιές, βράχοι κατάστικτοι με λειχήνες πρασινοκίτρινες. Ρεματιές, χαράδρες και χαμηλά το Αχλαδοχώρι. Αμόλυντο αεράκι και ολοκληρωτική απουσία θορύβων. Ένας τόπος ωραιότατος, ιδανικός για ρεμβασμό.

-Αλλά και για κυνήγι, συμπληρώνει ο Πρόεδρος. Εκατοντάδες κυνηγοί απ' όλη τη χώρα φτάνουν εδώ για να κυνηγήσουν αγριογούρουνα, που αφθονούν στα πυκνά δάση της ευρύτερης περιοχής. Υπάρχουν όμως και αρκούδες. Είχα την τύχη να συναντήσω πολλές φορές μερικά από τα μεγαλόπρεπα τούτα ζώα σε διάφορες εποχές και ώρες της ημέρας.

Επιστρέφουμε στο κεντρικό δίκτυο και συνεχίζουμε για δυο περίπου χιλιόμετρα ακόμη, ως την τοποθεσία Περσέκ. Βλάστηση εκπληκτική με κυριαρχία της οξιάς, που δέχεται τις πρώτες χρωματιστές φθινοπωριάτικες πινελιές. Να και μερικές μοναχικές σημύδες πλάι στο δρόμο, οι πρώτες που έχουμε ως τώρα επισημάνει. Ξεχωρίζουν αμέσως από τα υπόλοιπα δέντρα με τον λευκό, χιονόλευκο κορμό.

Στην τοποθεσία "Φάμπρικα" λίγα χιλιόμετρα πριν από τη Βροντού, διατηρούνται υπολείμματα υδροκίνητου εργοστασίου επεξεργασίας σιδήρου.

Στο ξέφωτο της τοποθεσίας Περσέκ, σε υψόμετρο 1150 μέτρων, επιβάλλονται με τον όγκο τους κάποια ερειπωμένα στρατιωτικά κτίρια, που έχουν απομείνει από την εποχή του Μεταξά. Η πέτρινη τοιχοποιία των κτιρίων είναι εξαιρετική. Παρά την απουσία σκεπής όλοι οι τοίχοι διατηρούνται αναλλοίωτοι. Να λοιπόν ένας θαυμάσιος τόπος με μισοέτοιμες κτιριακές εγκαταστάσεις, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ποικίλους σκοπούς, όπως θερινές κατασκηνώσεις παιδιών, σε συνδυασμό με κοινοτικό κατάλυμα ή και ορειβατικό καταφύγιο.

Προχωρημένο σούρουπο πια επιστρέφουμε στο χωριό. Τα φώτα στην πλατεία έχουν ανάψει, από την καμινάδα του «Δειπνοσοφιστή» βγαίνει καπνός. Είναι η ταβερνούλα της Βέτας, κοντά στην σκεπαστή κρήνη με τους δυο κρουνούς και την αδιάκοπη ροή. Ένα μεγάλο τραπέζι είναι στρωμένο κοντά στο τζάκι. Η ζέστη που εκπέμπει είναι ευχάριστη, απαραίτητη σχεδόν. Τα μέσα του Οκτώβρη στη Βρόντου ισοδυναμούν με Νοέμβριο στην πόλη.

Εν τω μεταξύ η Βέτα, έμπειρη περί τα μανιτάρια, αναγνωρίζει αμέσως την ποικιλία τους και αναλαμβάνει με προθυμία να τα μετουσιώσει σε έδεσμα εκλεκτό. Δεν χρησιμοποιεί εξωτικές και πολύπλοκες συνταγές. Της αρκούν τα καρβουνάκια από το τζάκι. Λίγα λεπτά αργότερα, υπέροχα ψημένες, ευωδιάζουν οι πρώτες μακρολεπιότες σε μια πιατέλα. Ακόμα και οι πιο επιφυλακτικοί της συντροφιάς δοκιμάζουν και αμέσως μετά... επιδοκιμάζουν. Η γεύση των ζεστών ολόφρεσκων μανιταριών είναι εκπληκτική. Τα συνοδεύει περίφημα ένα άγνωστο εμφιαλωμένο κόκκινο κρασί, η «Εριφύλη», από «Το κτήμα τ' Αποστόλη», στον Βερτίσκο Θεσσαλονίκης. Η Βέτα βέβαια δεν αρκείται στα μανιτάρια. Μας φέρνει ακόμη πατάτες Βρόντους τηγανιτές και γεμιστές, «μπουγιουρντί» στο πήλινο και τηγανιά από ντόπιο χοιρινό. Εξαιρετικό και απρόσμενο είναι το επιδόρπιο: γιαούρτι Σερρών με γλυκό από αγριοβατόμουρα που μάζεψε η ίδια.

Απόστολος Γιόσας

Ζέστη, ήσυχη κουβεντούλα και κρασάκι. Οι ώρες στην Άνω Βρόντου κυλούν αβίαστα, ανάμεσα σε ανθρώπους ανεπιτήδευτους και απλούς. Μετά την κούραση της μέρας είναι μια όμορφη βραδιά. Πού, βέβαια, δεν έχει τελειώσει ακόμα, αφού μας περιμένει ένα σύντομο νυχτερινό ταξιδάκι έξι χιλιομέτρων ως το κατάλυμα μας, το «Καταφύγιο της Βρόντους».

Είναι μια συμπαθητική μονάδα που δημιούργησαν ο Παναγιώτης και ο Σάββας Δανιηλίδης και συνδυάζει τις λειτουργίες του ξενώνα, του καταφυγίου και του ταβερνείου. Στο ισόγειο υπάρχουν δυο μεγάλοι χώροι διαμονής 13 και 14 ατόμων σε κουκέτες. Υπάρχουν επίσης αίθουσα πρωινού, ένα καθιστικό με τζάκι και θέα στο βουνό κι ένας μεγάλος χώρος κουζίνας με όλα τα απαραίτητα σκεύη για μαγείρεμα φαγητού. Μεγαλύτερες ανέσεις προσφέρουν τα 4 τετράκλινα δωμάτια στον όροφο, με πατάρι και κεκλιμένη ξύλινη οροφή, μπαλκόνια με θέα στο Μενοίκιο και στα όρη της Βρόντους. Μοναδική παραφωνία είναι μια ημιτελής ογκώδης οικοδομή, που κόβει ένα σημαντικό τμήμα της θέας προς το Μενοίκιο. Οι αδελφοί Δανιηλίδη χρησιμοποιούν επίσης το κατάλυμα ως βάση για ποικίλες δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή, από ελεύθερη ιππασία, ποδήλατα βουνού, πεζοπορία και ορειβασία, μέχρι σκι, rafting και διασχίσεις με οχήματα 4X4 στους θαυμάσιους δασικούς δρόμους των βουνών που περιβάλλουν τη μονάδα: Μενοίκιο, Όρβηλος, Λαϊλιάς και Φαλακρό.

Ο Παναγιώτης μας υποδέχεται με αναμμένα κούτσουρα οξυάς και αχνιστό τσάι του βουνού. Τούτη την νυχτερινή ώρα στο υψόμετρο των 1000 μέτρων είναι πολύ επιθυμητό.

Βγαίνουμε για λίγο στην ξάστερη νυχτιά. Αναπνέουμε τον ψυχρό αέρα με την τόσο οικεία μυρωδιά του ξύλου από το τζάκι. Η Τζίνα, ο πελώριος Ελληνικός ποιμενικός του καταφυγίου, σπεύδει κοντά μας με χαρούμενα γαυγίσματα. Το πυκνό, μακρύ τρίχωμα του είναι η καλύτερη μόνωση, ακόμα και στις πιο κρύες μέρες του χειμώνα. Σε λίγο καιρό θα έχει και σύντροφο στις νυχτερινές του περιπολίες. Είναι ένας μικρούλης ποιμενικός Καυκάσου, μερικών μόλις εβδομάδων ακόμη, που προς το παρών αρκείται σε χάδια και παιχνίδια κοντά στο τζάκι. Πολύ σύντομα όμως το ένστικτο της ράτσας του θα ξυπνήσει πανίσχυρο και το χαδιάρικο κουτάβι θα μεταμορφωθεί σε άγρυπνο φύλακα και μόνιμο σύντροφο της Τζίνας.

Ένας ρυθμικός, συνεχής θόρυβος παρεμβάλλεται στη σιγαλιά της νύχτας. Είναι η γεννήτρια, που εξασφαλίζει το απαραίτητο ηλεκτρικό ρεύμα στην μονάδα.

- Γιατί γεννήτρια πετρελαίου; ρωτάω τον Παναγιώτη.

- Νομίζεις πως εμάς μας αρέσει; μου απαντάει. Τι να κάνουμε όμως; Να δώσουμε στη ΔΕΗ 60.000 ευρώ; Τόσο κοστολόγησε το ρεύμα που θα ερχόταν από απόσταση τριών χιλιομέτρων μέχρι εδώ!

«Είδες η ΔΕΗ;», σκέφτομαι. Εδώ, στις βόρειες εσχατιές της χώρας, όπου μερικές δεκάδες Έλληνες εξακολουθούν ακόμα «να φυλάττουν Θερμοπύλες», κάνει ό,τι μπορεί για να «συνδράμει» τον αγώνα δυο ονειροπαρμένων επενδυτών. Που προσπαθούν με ποικίλους τρόπους να προσελκύσουν λίγους επισκέπτες σ' αυτόν τον ωραίο αλλά απόμακρο και μη προνομιούχο τόπο της Ελλάδας.

ΟΙ ΠΑΤΑΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΩ ΒΡΟΝΤΟΥΣ

Ελάχιστα χιλιόμετρα πριν απ' το χωριό ο δρόμος περνάει δίπλα από την κοίτη ενός χειμάρρου που διασχίζει την κοιλάδα. Εδώ βρίσκεται η τοποθεσία «Φάμπρικα». Οφείλει την ονομασία της σ' ένα πετρόχτιστο ερειπωμένο υδροκίνητο εργοστάσιο και χυτήριο σιδήρου, που καταστράφηκε το 1913. Το εργοστάσιο χρησιμοποιούσε πρώτες ύλες από τα μεταλλεία σιδήρου που υπήρχαν στην περιοχή της Βρόντους. Τα μεταλλεία αυτά ήταν πολύ παλιά αφού, σύμφωνα με τον Γ. Καφταντζή, «Ονομαστά ήταν τα μεταλλεία της Βρόντους και τον Σιδηροκάστρου που επαναλειτούργησαν επί Μεχμέτ Β (1451-1481)»(1). Ο ίδιος επίσης αναφέρει, ότι «στη Βρόντου υπήρχε και υδροκίνητο εργοστάσιο κατασκευής σιδερένιων εργαλείων».

Την ύπαρξη αυτής της δραστηριότητας στην Α. Βρόντου επισημαίνει και ο Γ. Χατζηκυριάκου το 1929. «Όταν επί τουρκοκρατίας διηρχόμην δια της Βρόντου, είδον τους χωρικούς να συλλέγουν εκ της επιφανείας του εδάφους ορυκτόν σίδηρον, τον οποίον επεξειργάζοντο και κατεσκεύαζον εξ' αυτού διάφορα σιδηρά αντικείμενα, οίον μαχαίρια, περόνια κ.α.».(2) Αυτήν άλλωστε την παλιά τους τέχνη στην επεξεργασία του σιδήρου εκμεταλλεύτηκαν ήδη από τον 19° αιώνα πολλοί μάστορες του χωριού, που εξειδικεύτηκαν στην κατασκευή των ξακουστών Βροντουλιώτικων καμπάνων. Τέσσερις από αυτές τις καμπάνες, κατασκευασμένες μεταξύ 1906-1911, βρίσκοντα στο επιβλητικό καμπαναριό της Α. Βρόντους, ενώ πολλές ακόμη εξακολουθούν να ηχούν σε κωδωνοστάσια πολλών εκκλησιών αλλά και στην Μονή Ζωγράφου του Αγίου Όρους(3).

Αν όμως άλλοτε η Βρόντου ήταν γνωστή για τις καμπάνες της, σήμερα οφείλει κυρίως την φήμη της στην ποιότητα ενός αγροτικού της προϊόντος, της πατάτας. Είναι γνωστό, ότι η πατάτα προέρχεται από τα υψίπεδα των Άνδεων και μεταφέρθηκε στην Ευρώπη το 1565 από τους Ισπανούς. Στην Ελλάδα ήλθε αρχικά στην Κέρκυρα το 1800, ξεκίνησε όμως η διάδοση της το 1830 από τον Καποδίστρια. Είναι γνωστή μάλιστα η αρχική αδιαφορία των Ελλήνων προς την πατάτα. Όταν ξεφορτώθηκαν τα πρώτα σακιά στο λιμάνι, τα περιφρόνησαν και δεν τα έπαιρναν ούτε δωρεάν. Όταν όμως ο Καποδίστριας τοποθέτησε στα σακιά φρουρά, τότε άρχισαν τις νύχτες να κλέβουν τις πατάτες.

Στην Άνω Βρόντου η καλλιέργεια της πατάτας ξεκίνησε γύρω στα 1920, μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχικά η στρεμματική απόδοση ήταν μικρή, σταδιακά όμως αυξήθηκε και σήμερα στα εδάφη του χωριού καλλιεργούνται περίπου 3.500 στρέμματα με ετήσια παραγωγή πάνω από 10.000 τόνους. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι η «Σπούντα», η «Άγρια» και, σε μικρότερη έκταση, η «Λιζέτα». Η ονομαστή γεύση της πατάτας Άνω Βρόντους δεν είναι τυχαία, οφείλεται στις ιδιαίτερες κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της περιοχής. Τα εδάφη είναι κυρίως αμμουδερά, ενώ εξαιτίας του παρατεταμένου χειμώνα υπάρχει μόνον μια καλλιεργητική περίοδος τον χρόνο. Έτσι η ωρίμανση της πατάτας είναι πλήρης. Εξάλλου οι χαμηλές θερμοκρασίες βοηθούν την πατάτα να συσσωρεύσει υψηλό ποσοστό αμύλου, που την κάνει ιδιαίτερα νόστιμη.

Στα χωράφια της Άνω Βρόντους και γενικά στις ορεινές περιοχές η φύτευση της πατάτας ξεκινάει τον Απρίλιο ή Μάιο και συγκεκριμένα μετά την παρέλευση του τελευταίου παγετού. Ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των κονδύλων της πατάτας είναι η ύπαρξη εδαφικής υγρασίας και θερμοκρασιών γύρω στους 17 βαθμούς. Παλιότερα ο πατατόσπορος τοποθετείτο στα αυλάκια και σκεπαζόταν με το χέρι. Σήμερα η σπορά γίνεται γρήγορα με ειδικές φυτευτικές μηχανές. Αλλά και η συγκομιδή κάποτε γινόταν με το χέρι, αφού προηγείτο το σκάψιμο με την τσάπα. Σήμερα γίνεται με πατατοεξαγωγείς ή με αυτόματα μηχανήματα συγκομιδής. Στη συνέχεια, για να διατηρηθούν για μεγάλο διάστημα οι πατάτες, πρέπει να αποθηκεύονται σε αποθήκη υγρή και σκοτεινή. Μόνον έτσι αποφεύγεται το «πρασίνισμα» του κονδύλου, που είναι μια εξέλιξη που μπορεί να έχει δυσάρεστες παρενέργειες κατά την κατανάλωση. Άλλοτε οι παραγωγοί της Άνω Βρόντους συντηρούσαν τις πατάτες σε «κούμουλες», τις συγκέντρωναν δηλαδή σε κάποιο σημείο του χωραφιού και στη συνέχεια τις σκέπαζαν με φτέρες και με χώμα.(4)

ΝΑΟΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙ

Την πλατεία της Άνω Βρόντους δεν την σκιάζει κάποιο πλατάνι, όπως συνηθίζεται στα Ελληνικά χωριά, αλλά ένα πελώριο καβάκι. Είναι πανύψηλο. Η ηλικία του είναι απροσδιόριστη, η περίμετρος όμως του κορμού του είναι ακριβώς 6 μέτρα! Πρωί - πρωί η ψύχρα στην πλατεία είναι αισθητή. Ημερολογιακά το φθινόπωρο ισχύει ακόμη, εδώ στην Άνω Βρόντου όμως, έχουμε την αίσθηση ότι αρχίζει ο χειμώνας.

Είναι ζωντανή και κεφάτη η πρωινή μας συντροφιά με τον Πρόεδρο και τους άλλους φίλους του χωριού. Πριν ξεκινήσουμε τις τελευταίες διαδρομές επισκεπτόμαστε τον κεντρικό

Ο πρόεδρος της Κοινότητας Άνω Βρόντους Δημήτρης Μιχτσόγλου. Στο σχολείο του χωριού, που χρονολογείται από το 1860, έχουν συγκεντρωθεί για συντήρηση όλες οι εικόνες του ναού. 

Η είσοδος του ναού του Αγ. Δημητρίου με τις εξωτερικές τοιχογραφίες και την ευδιάκριτη χρονολογία 1835.

ναό του Αγίου Δημητρίου, χτισμένο το 1835 Το μέγεθος του ναού είναι εντυπωσιακό, οι εξωτερικές διαστάσεις φτάνουν τα 15 μέτρα οι πλάτος και τουλάχιστον τα 30 μέτρα σε μήκος. Εξίσου εκπληκτικό είναι το πλακόστρατο δάπεδο. Διατηρούνται σε άριστη κατάσταση ο αρχικές πλάκες, τέλεια λειασμένες από τα βήματα αμέτρητων πιστών. Είναι από τις μεγαλύτερες πλάκες που έχουμε δει σε δάπεδο ναού. Μια έχει διαστάσεις 102 Χ 147 εκατοστά!

Το πραγματικό όμως καύχημα του ναού - και του χωρίου - είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο, ένα από τα επιβλητικότερα και πιο περίτεχνα που έχουμε συναντήσει στην Ελλάδα. Έχουμε την τύχη να γνωρίσουμε μέσα στον ναό τον εξειδικευμένο συντηρητή έργων τέχνης και ξυλόγλυπτων τέμπλων Βασίλη Σγουρό, που έχει αναλάβει από το καλοκαίρι την συντήρηση του τέμπλου. Ο Βασίλης μας δίνει εκπληκτικές λεπτομέρειες για τις ιδιαιτερότητες του έργου, ενώ τα σχόλια του για την τέχνη της κατασκευής του είναι ενθουσιώδη. Ελπίζουμε, πως μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης, θα έχουμε τη δυνατότητα να ασχοληθούμε διεξοδικότερα με τον ναό του Αγ. Δημητρίου και το μοναδικό του τέμπλο.

Ενθουσιασμένοι από το ξυλόγλυπτο μνημείο παίρνουμε τις ανηφοριές προς τα βόρεια, με κατεύθυνση προς το Μαυροβούνι. Είναι το βουνό, που με υψηλότερη κορυφή το Καρά-νταγ στα 1653 μέτρα, δεσπόζει πάνω απ' το χωριό. Ένας δύσκολος χωματόδρομος, μόνον για 4X4, περνάει αρχικά από χωράφια με πατάτες και στη συνέχεια ανηφορίζει με στροφές. Μια μεγάλη ποικιλία δέντρων, από τα καταπράσινα κέδρα και πεύκα ως τις εξαίσια χρωματισμένες βαλανιδιές, φουντουκιές, αγριοκερασιές και οξιές, δημιουργούν εικόνες αξεπέραστης ομορφιάς. Από την κορυφή με τις κεραίες της κινητής τηλεφωνίας, στα 1300 περίπου μέτρα, έχουμε κατοπτική θέα της Βρόντους με τα ρεαλιστικά σχήματα και όρια των δεκάδων πατατοχώραφων, ενώ πανοραμικά ορθώνονται προς τα νότια και δυτικά οι κορυφές του Μενοίκιου, του Λαϊλιά, του Άγκιστρου και του Όρβηλου.

Για ώρα πολλή περιπλανιόμαστε στο Μαυροβούνι, ακολουθούμε για αρκετά χιλιόμετρα τους χωματόδρομους, εισχωρούμε και στα διοικητικά όρια του νομού Δράμας με μακρινή θέα στους ορεινούς όγκους του Φαλακρού και του Παγγαίου. Μέχρι σχεδόν το τελευταίο δεκαήμερο του Νοέμβρη θα διατηρήσει ο τόπος την εκθαμβωτική του ομορφιά. Ύστερα θα γυμνώσουν τα κλαδιά, η φύση θα γίνει λιτή, με τους αυστηρούς τόνους του γκρίζου, θ' αρχίσει να ετοιμάζεται για να υποδεχθεί το χιόνι και τα κρύα του χειμώνα...



ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
(1). Γ. ΚΑΦΤΑΝΤΖΗΣ: «Ιστορία της πόλεως των Σερρών και της περιφέρειας της» (Από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα). Τόμος 3ος Σέρρες 1972
(2). Γ. ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ. «Γεωλογική και πετρογραφική σύσταση της Μακεδονίας», Θεσ/νίκη 1929.
(3). Στοιχεία από το Ημερολόγιο του 2003 του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Βρόντους Σερρών «Η Συνάντηση» με θέμα «Καμπάνα, ήχος και σύμβολο».
(4). Ημερολόγιο 2004 Πολιτιστικού Συλλόγου με θέμα: «Η ιστορία της πατάτας».


Ευχαριστίες:
Ευχαριστούμε θερμά: Τους αδελφούς Παναγιώτη και Σάββα Δανιηλίδη για την φιλοξενία τους στο «Καταφύγιο της Άνω Βρόντους». Τον Πρόεδρο της Κοινότητας Δημήτρη Μιχτσόγλου για τη συνολική του βοήθεια στην ολοκλήρωση του άρθρου. Τον Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Τάσσο Καλφόγλου. Το Μέλος του Διοικ. Συμβουλίου του Συλλόγου Στέφανο Μπούχλιο και τον Νίκο Μπούχλια για την φιλοξενία του. Τέλος, τον Πρόεδρο της Σερραϊκής Λέσχης Περιήγησης και καλό φίλο Απόστολο Γιόσα, για όλα όσα έκανε για μας.

2η Αστροβραδιά

Το φεγγάρι προβάλλει λειψό πάνω απ' το Μενοίκιο. Το φως του είναι ακόμα αδύναμο, διαχέεται αμυδρά πάνω στις γυμνές ράχες του βουνού. Ωστόσο, όσο περισσότερο ανεβαίνει στον ουρανό, τόσο το φως του γίνεται δυνατότερο. Πολύ κοντά μαζί του ανηφορίζει, λαμπρότερος από κάθε άλλο άστρο, ο πλανήτης Δίας. Κάτω στη γη, τα μ,έλη της «Αστροπύλης Σερρών» έχουν ήδη στρέψει τα τηλεσκόπια τους στα δυο ουράνια σώματα. Όπου νάναι θ' αρχίσουν να καταφθάνουν οι πρώτοι παρατηρητές του ουρανού, άνθρωποι κάθε ηλικίας που θέλουν, έστω για λίγο να φέρουν στα μάτια τους πιο κοντά τον Δία και τη Σελήνη.

Βρισκόμαστε στην Άνω Βρόντου Σερρών. Είναι μια Αυγουστιάτικη βραδιά με ψυχρό αεράκι, μακρινές αστραπές και σύννεφα που μετακινούνται απειλητικά στον ουρανό. Κανένας, ωστόσο, από τους εκατοντάδες επισκέπτες δεν φεύγει από τη θέση του. Οι εφετινές εκδηλώσεις της «Αστροβραδιάς -Βροχής Περσείδων», που για δεύτερη χρονιά διοργανώνει η «ΑΣΤΡΟΠΥΛΗ ΣΕΡΡΩΝ» έχουν ήδη ξεκινήσει... Ποια είναι όμως η «ΑΣΤΡΟΠΥΛΗ ΣΕΡΡΩΝ»; Είναι μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Σερραϊκής Λέσχης Περιήγησης και του Πολιτιστικού Συλλόγου Βρόντους "Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ". Ήδη οι φορείς που συμμετέχουν σ' αυτήν είναι ο Δήμος Σερρών - Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, η Κοινότητα Άνω Βρόντους, η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών, ο Όμιλος Unesco Σερρών, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Η Συνάτηση» και η Σερραϊκή Λέσχη Περιήγησης. Κύριοι στόχοι της Εταιρείας είναι: - Η δημιουργία Αστρονομικού Κέντρου στην Άνω Βρόντου το οποίο θα περιλαμβάνει: Αστρονομικό Πάρκο -Μουσείο - Πλανητάριο - Παρατηρητήριο του Ουρανού. - Η δημιουργία τριών παρατηρητηρίων στις θέσεις: Μελενικιώτικα - Ελαιώνας - Ορεινή. Επιστημονική Σύμβουλος της Εταιρείας είναι η Αστροφυσικός - Ερευνήτρια Δρ. Ελένη Θ. Χατζηχρήστου, την οποία τίμησε η Κοινότητα Άνω Βρόντους ανακηρύσσοντας την ΕΠΙΤΙΜΟ ΔΗΜΟΤΗ της. Η κεντρική πλατεία του χωριού είναι ολόφωτη απόψε. Εκατοντάδες επισκέπτες είναι καθισμένοι γύρω από τα στρωμένα τραπέζια, απολαμβάνουν το κρασάκι και τα ντόπια μεζεδάκια, την περίφημη για την ποιότητα της ορεινή πατάτα της Βρόντους. Κεντρικός ομιλητής είναι ο Δρ. Στράτος Θεοδοσίου, Καθηγητής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τίτλος της διάλεξης είναι «Το Σύμπαν που αγάπησα», από την ομώνυμη δημοφιλή εκπομπή στην Ελληνική τηλεόραση (ΕΡΤ 3). Στο μεταξύ, δεκάδες επισκέπτες, μικροί και μεγάλοι, ανηφορίζουν τους δρόμους του χωριού και σε μερικά λεπτά φτάνουν στα ψηλώματα, μακριά από τα φώτα της πλατείας. Εδώ, μέσα στον σκοτεινό χώρο του γηπέδου, είναι στημένα τα τηλεσκόπια της Ομάδας Αρίσταρχος Σερρών και του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας Θεσ/νίκης. Τα μέλη αυτών των συλλόγων ξεναγούν στα νυχτερινά τοπία του Σύμπαντος τους «Εραστές του Ουρανού», που κάνουν ουρές στα τηλεσκόπια. Κάτω στην πλατεία ακούγονται οι πρώτες νότες του Δημήτρη Ψαρρά και της ορχήστρας του. Το γλέντι έχει αρχίσει... Μερικές ώρες μετά σβήνουν τα φώτα. Οι ντόπιοι αναζητούν την ξεκούραση στα σπίτια τους και οι επισκέπτες ξεκινούν για το ταξίδι του γυρισμού. Εμείς, μια μεγάλη ομάδα εραστών του νυχτερινού ουρανού, ρεμβάζουμε στη βεράντα του «Καταφυγίου της Άνω Βρόντους», προσπαθώντας να εντοπίσουμε τις στιγμιαίες φωτεινές τροχιές των Περσείδων στον θεοσκότεινο ουρανό...

Οι ΠΕΡΣΕΙΔΕΣ είναι υπολείμματα του Κομήτη Swift Tuttle που επισημάνθηκε το 1862 και έχει περίοδο 120 ετών. Τα Μετέωρα αυτά -που έλκονται από τη Γη περνώντας μέσα από την ατμόσφαιρα της-υπερθερμαίνονται και καίγονται αφήνοντας πίσω τους μία φωτεινή γραμμή. Κατά την ετήσια κίνηση της-γύρω από τον Ήλιο-η Γη συναντά αυτά τα σμήνη Μετεώρων -που επίσης διαγράφουν τροχιές γύρω από τον Ήλιο-και τότε έχουμε τη ΒΡΟΧΗ. Τα ίχνη τους φαίνεται να προέρχονται από ένα και μοναδικό σημείο -ακτινοβόλο- που βρίσκεται κοντά στον αστέρα η τον αστερισμό του ΠΕΡΣΕΑ...

Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα
Τεύχος 66
Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2008