Όταν πεθαίνει ο θρυλικός τζαζ τρομπετίστας της Αγγλίας Τζος Μούντι συμβαίνουν μια σειρά από παράξενα πράγματα: Η γιατρός Κρισναμούτρι, που βγάζει το πιστοποιητικό θανάτου, σβήνει το «άρρεν» και γράφει «θήλυ». Ο ληξίαρχος Νασάρ Σαρίφ απορεί με τη διόρθωση και ρωτάει την εξηντάχρονη χήρα, που κάθεται απέναντί του, αν είναι ενήμερη της αλλαγής. Εκείνη του ζητάει να καταχωρηθεί ο σύζυγός της ως άντρας, όπως ακριβώς έζησε, και ας αναγραφόταν στο πιστοποιητικό γεννήσεώς του «Τζόζεφιν Μορ», γεννημένη στο Γκρίνοκ της Σκοτίας. Λίγο νωρίτερα ο υιοθετημένος γιος του Τζος, ο Κόλμαν, βλέποντας για πρώτη φορά γυμνό τον νεκρό πατέρα του, καταρρέει. Μακράν του να είναι μια φαρσοκωμωδία ή μια ξεφωνημένη σάτιρα η «Τρομπέτα», που μας έρχεται με καθυστέρηση δεκαετίας, είναι ένα μυθιστόρημα-θρύλος που απασχολεί ακόμη κριτικούς και θεωρητικούς της λογοτεχνίας. Πρόκειται για μια συγκινητική ιστορία αγάπης και έρωτα, που διαπραγματεύεται θέματα αυτοπροσδιορισμού φύλου και ταυτότητας και παρενδυσίας. Διερευνά την αληθινή ουσία σε μια σχέση, την αλήθεια πίσω από κάθε ψέμα και το ψέμα που μόνον η αλήθεια μπορεί να πει. Όταν η Μίλι γνώρισε τον Τζος, το 1955, αντίκρυσε έναν ψηλό μαύρο άντρα, αρκετά μεγαλύτερό της, με πυκνά μαλλιά και έντονο βλέμμα. Μια μαγνητική δύναμη την τράβηξε πάνω του και άρχισαν να βγαίνουν για ένα μεγάλο διάστημα μαζί, χωρίς όμως να ολοκληρώνεται ερωτικά η σχέση τους. Εκείνος τής πρότεινε να παντρευτούν, ενώ η μάνα της διαμαρτυρόταν «δεν θέλω να παντρευτείς αράπη». Μετά το γάμο τους ο Τζος άρχισε να ξετυλίγει τους επιδέσμους, που έκρυβαν ένα τρυφερό στήθος, κι εκείνη τα ξανατύλιγε για να εμφανίζεται δημόσια. Μόνον ο θάνατος αποκάλυψε την γυμνή αλήθεια, όμως τίνος; Το μυθιστόρημα αρχίζει με την εξιστόρηση της Μίλι, αποτραβηγμένη πια σε ένα μικρό χωριό της Σκοτίας. Η θλιμμένη αφήγησή της εναλλάσσεται με την οργισμένη φωνή του Κόλμαν, που συνεργάζεται με μια υστερική μοδάτη δημοσιογράφο, την Σόφι, για να γράψουν μαζί τη βιογραφία του πατέρα του. Ο Κόλμαν αισθάνεται προδομένος, νεκροζώντανος, ένα παιδί υιοθετημένο, μισός Σκοτσέζος, μισός μαύρος και μάλιστα με άγνωστες ρίζες. Ο Κόλμαν αποφασίζει να γίνει ο Ιούδας του πατέρα του, ενώ η δημοσιογράφος Σόφι προσεγγίζει ανθρώπους της μπάντας και όσους είχαν γνωρίσει τον Τζος παλιότερα, φθάνοντας μέχρι τη γιαγιά του που μόλις θυμάται το κοριτσάκι της, την Τζόζεφιν. Κανείς σήμερα δεν καταλαβαίνει γιατί ο Τζος αποφάσισε να ζήσει ως γυναίκα ούτε και το μυθιστόρημα καταναλώνεται σε ψυχαναλυτικές επεξηγήσεις. Παραμένει στον ανθρώπινο παράγοντα, στις σχέσεις, στις συνέπειες. Η σαρανταπεντάχρονη συγγραφέας Τζάκι Κέϊ σχηματίζει το πορτρέτο του Τζος Μούντι, του αφρικανού με μάνα σκοτσέζα, με σεβασμό, μια προσωπικότητα χαρισματική και αγαπητή που δικαιούται να υπερασπιστεί τις επιλογές του. Επιλέγει την πολυφωνική αφήγηση, την διαδοχή προσώπων, χρωματίζοντάς την με ρυθμούς και διαθέσεις, μια κινητική γραφή με ανεβοκατεβάσματα τόνου. Είναι εμφανέστατη η επιρροή της από την μουσική τζαζ, καθώς το βασικό θέμα της απώλειας του Τζος, δίνεται σε διαφορετικές παραλλαγές. Και όπως η τζαζ, αυτοσχεδιάζοντας, δύσκολα καταγράφεται σε παρτιτούρες, έτσι και η ζωή του Τζος παραμένει ένα αινιγματικό σχεδίασμα ανοιχτό σε ερμηνείες. Η «Τρομπέτα», που κατατάσσεται στα 100 καλύτερα σκοτσέζικα μυθιστορήματα όλων των εποχών, αποτελεί και την σκοτσέζικη συμβολή στο αποκαλούμενο «Τζαζ μυθιστόρημα» δίπλα στους Τζ. Ντ. Σάλιντζερ, Φ.Σκοτ Φιτζέραλντ, Τζακ Κέρουακ, Τόνι Μόρισον. Όμως το βιβλίο της Τζάκι Κέϊ αποτελεί θέμα μελέτης των Gender Studies, των σπουδών φύλου, παρενδυσίας και της θεωρίας της ταυτότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι η «εντατικοποίηση» αυτών των σπουδών κορυφώθηκε τη δεκαετία του ?90, ξεκινώντας με το «Gender Trouble» (1990) της Τζούντιθ Μπάτλερ και το «Vested Interests» (1992) της Μάρτζορι Γκάρμπερ. Επίσης η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία «Boys don?t Cry» (1999), απέδωσε την αληθινή ιστορία του Μπράντον Τένα (ερμήνευσε η Χίλαρι Σουάνκ) που στην πραγματικότητα υπήρξε κορίτσι. Την χρονιά που γραφόταν η «Τρομπέτα» (1998) η Ρέα Γαλανάκη έντυνε αντρικά την «Ελένη ή ο Κανένας», ενώ το «Παρτάλι» (2001), του υπογράφοντος, κατέφευγε σε μια παρενδυσία ιστορικής αναγκαιότητας και το ?Middlesex? (2002) αναζητούσε τον προσδιορισμό του φύλου στα χρωματοσώματα. Παντού οι παρενδυτικοί ήρωες λυτρώνονται μέσω της τέχνης, της μουσικής, του θεάματος. Όμως και η Τζάκι Κέϊ, από μόνη της, αποτελεί μια μοναδική περίπτωση. Γεννήθηκε στο Εδιμβούργο, το 1961, από Σκοτσέζα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα. Υιοθετήθηκε, νεογέννητη, από ένα ζευγάρι λευκών και μεγάλωσε σε ένα προάστιο της Γλασκώβης. Οι γονείς της ήταν κομουνιστές που την κουβαλούσαν σε πορείες διαμαρτυρίας. Φοίτησε στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου της Σκωτίας με σκοπό να γίνει ηθοποιός και δούλεψε ως καθαρίστρια και τραυματιοφορέας. Σπούδασε Αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Στίρλιν και στράφηκε στο γράψιμο με παρότρυνση του συγγραφέα Alasdair Gray. Με τα «Χαρτιά υιοθεσίας» (δημοσιεύονται στο περιοδικό ΠΟΙΗΣΗ, τεύχος 29, σε μετάφραση Μαρίας Δαμολή) κέρδισε το πρώτο βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Βιβλίου της Χρονιάς και το Βραβείο Ποίησης του 1992. Εκεί διακρίνονται και οι προβληματισμοί της Κέϊ για την ιδιαιτερότητα της μίξης φυλών, πολιτισμών και κουλτούρας, προσδιορισμού του φύλου και της σεξουαλικότητας. Το μυθιστόρημα «Τρομπέτα» εκδόθηκε το 1998, ύστερα από 3 ποιητικές συλλογές και δύο συλλογές διηγημάτων, κερδίζοντας το Βραβείο Μυθιστορήματος της Guardian. Στις αρχές της δεκαετίας του ?90, η Τζάκι Κέϊ άκουσε την ιστορία του αμερικανού πιανίστα της τζαζ, Μπίλι Τίπτον ο οποίος, όταν πέθανε, αποκαλύφτηκε ότι ήταν γυναίκα. Η δήλωση του γιου του, «πάντα ήταν ο πατέρας μου», συγκίνησε την, επίσης υιοθετημένη, Κέϊ και έτσι προχώρησε στη δική της φανταστική βιογραφία του Τζος Μούντι. Ανάμεσα στα γραψίματά της πρόλαβε να εκδώσει και μια βιογραφία της Μπέσι Σμιθ, της τραγουδίστριας των μπλουζ. Από τα μπλουζ, που αφηγούνται ιστορίες και παθήματα ανθρώπων, μέχρι την τζαζ η απόσταση ήταν ζήτημα ρυθμών. Η «Τρομπέτα» διασκευάστηκε για το θέατρο και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Η Τζάκι Κέϊ, που τώρα πια μένει στο Μάντσεστερ, γράφει επίσης για παιδιά, για το θέατρο, την τηλεόραση. Είναι ακόμη μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Λογοτεχνίας, διευθύνει το Τμήμα Λογοτεχνίας του ΙνστιτούτουΤεχνών της Μεγάλης Βρετανίας και διδάσκει γραφή στο Πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ. Το 2006 πήρε τον τίτλο τιμής Member of the Order of the British Empire από τη βρετανική κυβέρνηση. Θεόδωρος Γρηγοριάδης Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2008.