«Το να έχεις δύο γλώσσες και κουλτούρες είναι καλύτερα από μία, και τρεις καλύτερα από δύο» (Χουάν Γκοϊτισόλο) O Χουάν Γκοϊτισόλο θεωρείται κάτι σαν εθνικός συγγραφέας στην Ισπανία. Μόνον που τα τελευταία χρόνια εκείνος τους εγκατέλειψε και πήγε να ζήσει στο Μαρόκο. Δεν του αρέσει η σημερινή Ισπανία. Πριν μήνες γράφτηκε στις εφημερίδες ότι ο συγγραφέας, που ζει στο Μαρακές, έβαλε στόχο να διασώσει την παραδοσιακή πλατεία Τζέμα αλ-Φνα που κινδύνευε να γεμίσει με εμπορικά κέντρα. Έπεισε την Ουνέσκο να την ανακηρύξει «προφορική κληρονομιά της ανθρωπότητας». Και το πέτυχε. Εκεί, μέσα στη σκιερή Μεδίνα, ζει ο Γκοϊτισόλο, έχοντας υιοθετήσει μια οικογένεια Μαροκινών, αυτός που ο Κάρλος Φουέντε αποκαλεί ως τον σημαντικότερο εν ζωή συγγραφέα της Ισπανίας. Ο Γκοϊτισόλο επέλεξε για τα στερνά του έναν διαφορετικό πολιτισμό, που δεν τον θεωρεί όμως απόμακρο από τις πολιτισμικές και γεωγραφικές του καταβολές. Μια ηθελημένη «εξορία» που δεν τον κρατάει επαναπαυμένο στις δάφνες του πετυχημένου λογοτεχνικού έργου του, ευρύτατα αποδεκτού και μεταφρασμένου σε ξένες γλώσσες. Από την εποχή του Φράνκο, όταν τα βιβλία του ήταν απαγορευμένα, μέχρι και σήμερα παρεμβαίνει σε πολιτικά ζητήματα. Πρόσφατα, μαζί με άλλα μέλη του Διεθνούς Κοινοβουλίου Συγγραφέων (Χοσέ Σαραμάγκο, Ράσελ Μπάνκς κ.α), βρέθηκε στην Παλαιστίνη. Έκτοτε παραμένει ένας άνθρωπος σε μόνιμη επαγρύπνηση. Επιδιώκει την επαφή με κάθε υπό-στρωμα της κοινωνίας, πιστεύει ότι μία κουλτούρα που δεν εμπλουτίζεται από διαφορετικές περιθωριακές ομάδες είναι καταδικασμένη. Η στάση του ως μεταιχμιακού συγγραφέα ξεκινάει από την ίδια την πηγή της γλώσσας του. Γεννημένος στη Βαρκελώνη από Καταλανή μητέρα, την είδε να πεθαίνει κατά τη διάρκεια ενός βομβαρδισμού από αεροπλάνα του Φράνκο. Η στιγμή εκείνη τον στιγμάτισε για πάντα. Θα τολμούσαμε να πούμε ότι και η γραφή του αποτελεί μια αφηγηματική μεταφορά του ζωγραφικού έργου Γκουέρνικα. Φιλοξενούμενος σε μια άλλη γλώσσα (γράφει στα καστιλιάνικα), φρόντισε να μάθει Αραβικά, αγγλικά, γαλλικά και τουρκικά και συνδύασε την πρωτοπόρα γραφή του με έντονο πολιτικό υπόβαθρο, αποφεύγοντας τα «μηνύματα», τοποθετώντας τις ιστορίες του από το Σεράγεβο μέχρι τη Βόρεια Αφρική, στην περιφέρεια της Δύσης. Χρησιμοποιώντας φανταστικούς και αληθινούς χαρακτήρες, δεν διστάζει να κάνει άλματα στο χώρο και στον χρόνο, να χρησιμοποιεί τον Θερβάντες ως ήρωα των δικών του βιβλίων ή να «καίει» τις σελίδες του στις φωτιές του Πολέμου του Κόλπου. Φανατικός οπαδός της πολυπολιτισμικότητας δεν συγχώρεσε ποτέ την Ισπανία για την ψευδοτουριστική της εικόνα, και για την απόρριψη του αραβικού και εβραϊκού της παρελθόντος. Ένθερμος υποστηρικτής του ισλαμικού πολιτισμού, θυμώνει που ένας τόσο πολύπλοκος πολιτισμός ασφυκτιά μέσα σε φανατικά καθεστώτα. Η πειραματική του γραφή, αποκαλυπτική, ανησυχητική, χρωστάει πολλά σ? αυτή την ανάμιξη πληθυσμών, γλωσσών: Τραγουδιστάδες, παραμυθάδες, στρατιώτες, πρόσφυγες, λογοτεχνικοί ήρωες που αντλούν λόγο και υπόσταση όχι μέσα από τις ρεαλιστικές συμβάσεις του μυθιστορήματος αλλά από τις απεριόριστες δυνατότητες της γραφής. Ο Θερβάντες, ο Βοκκάκιος, οι Χίλιες και μία νύχτες, ο Καλβίνο αλλά κυρίως ο Μπόρχες είναι οι μεγάλοι του δάσκαλοι. Οι ανασκευασμένες ιστορίες και οι ανατρεπόμενες εκδοχές συντηρούν τη λαβυρινθώδη «πλοκή» των μυθιστορημάτων του. Ο Γκοϊτισόλο επιμένει: «Δεν κατέχουμε την αλήθεια παρά μόνο αποσπασματικά». Το μυθιστόρημα «Τρεις εβδομάδες σ΄ ένα φανταστικό κήπο» έχει ως προμετωπίδα ένα απόσπασμα από τον Δον Κιχώτη, ενώ ο τίτλος του σαφώς παραπέμπει στους φανταστικούς κήπους του Μπόρχες. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1997 και μέσα από 28 μικρές ιστορίες, που κάθε μία αντιστοιχεί στα ισάριθμα γράμματα της αραβικής αλφαβήτου, προσπαθεί να διηγηθεί την περιπέτεια ενός φανταστικού φίλου του Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα, του Εουσέμπιο, που συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Φασίστες του Φράνκο και κρατήθηκε σε ένα στρατόπεδο του Μαρόκου. Στη συνέχεια δραπέτευσε με τη βοήθεια του μαροκινού φρουρού του και ζήσανε μαζί -κατά μία εκδοχή. Ο κύκλος των αφηγήσεων (Les semanas del jardin. Un circulo de lectores, ο ισπανικός τίτλος του μυθιστορήματος) λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα περιποιημένο κήπο όπου οι αφηγητές, εικοσιοκτώ στον αριθμό, κάθε ηλικίας και επαγγέλματος, αφηγούνται τη δική τους ιστορία για τη ζωή ή τα μεμονωμένα περιστατικά που επέπεσαν στην αντίληψή τους για την αινιγματική και αβέβαιη προσωπικότητα του Εουσέμπιο. Οι τρεις ενότητες αντιστοιχούν χρονικά στις τρεις εβδομάδες. Κάθε αφηγητής έχει το δικό του προσωπικό λόγο. Η αποσπασματικότητα και η πολυφωνία του μυθιστορήματος είναι και η γοητεία του. Με το πρόσχημα των «προφορικών» αφηγήσεων ο συγγραφέας κατορθώνει να δημιουργήσει μια φανταστική πραγματικότητα. Δύσκολο βιβλίο αλλά απομένει η χαρά στο τελείωμά του, όπως όταν κερδίζεις ένα δύσκολο στοίχημα.