Ινδία 1903. Κατά τη διάρκεια μιας τρομερής καταιγίδας ο Βρετανός αξιωματικός και ειδικός δασολόγος Ρόναλντ Φόρεστερ, κινδυνεύει να πνιγεί, αλλά ευτυχώς γι? αυτόν μέσα σε μια σπηλιά συναντάει μια νεαρή γυναίκα, την Αμρίτα. Ο θυελλώδης έρωτάς τους θα κρατήσει λίγες ώρες. Αμέσως μετά ο Φόρεστερ θα εξαφανιστεί και εκείνη, βουτηγμένη στο όπιο, θα συνεχίσει το δρόμο της για το προξενιό όπου την προορίζουν. Μέσα της, όμως, κουβαλάει ένα παιδί. Άγκρα. Πολύβουη και σκονισμένη πόλη. Ο 15χρονος Πραν Ναθ, μοναχογιός του εξέχοντος δικηγόρου Αμάρ Ναθ Ραζντάν και της πεθαμένης πια Αμρίτας, κυνηγάει μια νεαρή υπηρέτρια. Είναι πολύ κακομαθημένο παιδί, όμως η καλοπέρασή του θα λήξει σύντομα. Η μάνα της μικρής, που γνωρίζει το μυστικό της Αμρίτας, αποκαλύπτει την αλήθεια και έτσι ο Πραν Ναθ βρίσκεται πεταμένος στο δρόμο. «Ο ίδιος δεν νιώθει Εγγλέζος. Είναι Ινδός. Ξέρει τι είναι. Το νιώθει». Από δω και πέρα ο Πραν Ναθ θα δώσει έναν αγώνα για την φυλετική του ταυτότητα, παλεύοντας ανάμεσα στις δυο αμφιλεγόμενες όψεις της. Σύντομα βρεθεί σε ένα πορνείο όπου οι «υπεύθυνες» θα τον μεταμορφώσουν σε χίτζρα. Οι χίτζρα, είναι τρομακτικές ανδρογυναίκες που μιμούνται και συνωμοτούν στα παλάτια. Σε ένα τέτοιο παλάτι, του Φατεχπούρ, θα αποσταλεί ο ήρωάς μας μεταμορφωμένος σε κορίτσι με το όνομα Ρουκσάνα Εκεί θα εμπλακεί σε απίστευτες περιπέτειες με πρωταγωνιστή τον Βρετανό αρμοστή, ταγματάρχη Πράιβετ Κλαμπ, τη γυναίκα του Σαρλότ και τον αποικιοκρατικό τους περίγυρο. Ως ερωτικός σκλάβος περνάει δύσκολες στιγμές και παραβρίσκεται σε κωμικοτραγικές καταστάσεις μεγαλομανίας και παρακμής ώσπου να καταφέρει να δραπετεύσει. Τώρα πια το Λευκό αγόρι καταφεύγει στη Βομβάη. Καινούργιο κεφάλαιο για τη ζωή του ήρωα και του αναγνώστη γιατί, κάθε φορά που μεταμορφώνεται ο Πραν, είναι σαν να διαβάζεις μια καινούργια νουβέλα. Στη Βομβάη γίνεται ο Ρόμπερτ, το εγγλεζάκι, και βρίσκει καταφύγιο στη Βρετανική Ιεραποστολή όπου θα υπηρετήσει τον αιδεσιμότατο Μακφάρλαν ενώ τα βράδια, ως όμορφος Μπόμπι, κυκλοφορεί στην αμαρτωλή οδό Ρόκλαντ, προστάτης των γυναικών που προσφέρουν πρόσκαιρες απολαύσεις. Η περιπέτεια του ζεύγους Μακφάρλαν, μια ακόμη σπαρταριστή και τραγική υποιστορία, προστίθεται στην πολυπρόσωπη τοιχογραφία αυτού του αντι-επικού μυθιστορήματος που μιμείται πειστικά τις παραδοσιακές αφηγήσεις. Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες παραμένουν το μεγάλο ατού του βιβλίου. Πάντως ο Μπόμπυ δεν καταφέρνει να πείσει μια απελευθερωμένη βρετανίδα πόσο λευκός είναι, τους βαριέται όλους και ξαναβγαίνει στους δρόμους. Για μια στιγμή αισθάνεται χωρίς ρόλο και προσωπείο. Η συνάντησή του με τον Τζόνοθαν Μπρίτζμαν, παιδί κακότυχων Βρετανών στις Ινδίες, είναι πολύ καθοριστική. Όταν ο Μπρίτζμαν σκοτώνεται σε μία συμπλοκή στο δρόμο, ο Πραν Ναθ αρπάζει το διαβατήριό του και επιβιβάζεται στο πλοίο για την Αγγλία. Στο Λονδίνο υποδυόμενος τον Τζόνοθαν Μπρίτζμαν, «βρίσκει παντού τα πρωτότυπα από τα αντίγραφα με τα οποία μεγάλωσε?». Σπουδάζει σε κολέγια, μελετάει την αγγλική ιδιότητα γιατί «πάνω απ? όλα είναι Άγγλος και πρέπει να έχει το γούστο Άγγλου. Ποιο είναι αυτό, όμως;» Στην Οξφόρδη η ατίθαση Αστάρτη, κόρη γνωστού ανθρωπολόγου, τον βρίσκει υπερβολικά τυπικό εγγλέζο για τα γούστα της και γι? αυτό πέφτει στην αγκαλιά του μαύρου εραστή της προς μεγάλη απογοήτευση του Μπρίτζμαν. Ο Τζόνοθαν είναι ήδη 21 ετών και πολύ ερωτευμένος μαζί της. Απελπισμένος ακολουθεί την πατέρα της στην Αφρική για να μελετήσουν την άγρια φυλή των Φότσε, οπότε ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο στη ζωή του και το τελευταίο για το μυθιστόρημα με τον τίτλο «Ο μίμος». Ο Κούνζρου καταγγέλλει και απομυθοποιεί την αποικιοκρατία και δεν είναι τυχαίο ότι το πλοίο που πηγαίνει τον ήρωά του στην Αφρική ονομάζεται Νέλλυ (λέγε με Τζόζεφ Κόνραντ). Ο Πραν Ναθ δεν είναι ένας συνηθισμένος χαρακτήρας. Συνειδητοποιεί ότι ανάμεσα σε κάθε μίμηση, ακριβώς όταν το ένα προσωπείο φεύγει και έρχεται το άλλο, ο μίμος είναι εντελώς κενός. Δεν έχει απολύτως καμία έκφραση. Εδώ ίσως κρύβεται και το ερμηνευτικό κλειδί του χαρακτήρα του. Με ελάχιστο συναίσθημα και χαμαιλεοντική τακτική μεταμορφώνεται διαρκώς, θυμίζοντας όχι τόσο τον Τομ Ρίπλευ, όσο τον ήρωα/ ηρωίδα του βιβλίου του αυστραλού νομπελίστα Πάτρικ Γουάιτ «Υπόθεση Τουάιμπορν». Δυνατό σε περιγραφές μυθιστόρημα, κερδίζει τον αναγνώστη με το τρανταχτό και ανατρεπτικό χιούμορ του καθώς καταρρακώνει κάθε αξία της βρετανικής αυτοκρατορίας που, στο παρελθόν, υποστήριξαν με πατριωτισμό ο Ράντγιαρντ Κίπλιγκ (προμετωπίδα από τον «Κιμ» του Κίπλιγκ), με συγκρατημένη αξιοπρέπεια ο Ε. Μ. Φόρστερ και κάπως πιο κριτική στάση ο Ήβλιν Βω. Η αντεπίθεση γίνεται από μέσα καθώς η μετα-αποικιακή γραφή έχει μετατοπίσει γεωγραφικά τον αγγλοσαξονικό λογοτεχνικό κανόνα. Όλο και περισσότεροι συγγραφείς από τις πρώην αποικίες εισβάλλουν στο παρόν και το πρόσφατο παρελθόν πλουτίζοντας την αγγλική γραφή (New Englishness). Ο 35χρονος Χάρι Κούνζρου, που γεννήθηκε στο Λονδίνο, γράφοντας το πρώτο του μυθιστόρημα διεκδίκησε τη μεγαλύτερη χρηματική προκαταβολή που δόθηκε ποτέ στη Βρετανία, κάτι που θα ζήλευε η Ρόουλιγκ τον καιρό που της απέρριπταν τα χειρόγραφα του Χάρυ Πότερ. Πολλοί αναρωτιούνται αν άξιζε τα λεφτά του. Γιατί όχι; Στο κάτω -κάτω δεν τα πήρε κλωτσώντας μια μπάλα ως spicy boy! Ο Χάρι Κούνζρου ήδη φιγουράρει στους 20 καλύτερους νέους συγγραφείς της λίστας 2003 του θρυλικού περιοδικού Granta. Εμείς τον είχαμε εντοπίσει πρώτη φορά το 1999 στο New Writing 8, ετήσια έκδοση του Βρετανικού Συμβουλίου (9 συγγραφείς του Granta υπήρχαν σε προηγούμενα New Writing). Η μετάφραση από τα αγγλικά του Γιώργου Καλαμαντή αποτελεί ένα μικρό άθλο. Αντιμετώπισε επιτυχώς έναν τρομερό στυλίστα, χωρίς να προδώσει το χιούμορ του (γελάς τρανταχτά) και απέδωσε σωστά, σε σχέση με την εποχή και τις διακειμενικές αναφορές, τον πλούσιο και ετερόμορφο λόγο της αφήγησης. «Ο Ευγενής των Ινδιών» (The Impressionist) εκτός από ένα απολαυστικό ανάγνωσμα προτείνεται και ως σπουδή πάνω στο ιστορικό μυθιστόρημα-ειδικά για τους Έλληνες συγγραφείς που δε λένε να ξεκολλήσουν από «τα μυστικά του βάλτου». Θεόδωρος Γρηγοριάδης Δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ βιβλία, 6 Ιουλίου 2003