Είναι ενδιαφέρον να βλέπει κανείς ότι ένας συγγραφέας στο πρώτο του βιβλίο μπορεί να τοποθετεί, υπό την ίδια σκέπη βεβαίως και μεταξύ άλλων, έναν βιασμό, μια καθηγήτρια βιολογίας στην άκρη του κόσμου (της) ή μερικά μυρμήγκια σ? ένα σάντουιτς, μέσα σε ιστορίες που αναφέρονται στη σάρκα, στα πάθη της αλλά, πάνω απ? όλα, στην ιδιότυπη δικαιοσύνη που πηγάζει εξ αυτών και όλα αυτά να μπορούν να συγκεραστούν, παρ? όλη την υποδόρια «βιασύνη» του συγγραφέα, πράγμα που μπορεί ο αναγνώστης να εντοπίσει πού και πού κατά την ανάγνωση. Ο Γιάννης Χαιρετάκης, στην πρώτη του λογοτεχνική προσπάθεια με το «Μάτι της δικαιοσύνης», καταθέτει ένα συνονθύλευμα ιστοριών μιας ιδιότυπης επεξεργασίας η οποία, κατά τρόπο εν γένει πετυχημένο, αποδίδει ένα πλαίσιο γραφής που μπορεί να καλύψει ένα ειδολογικό εύρος από τον κυνισμό και το σαρκασμό ώς την αγάπη για τον ίδιο τον άνθρωπο, εκκινώντας όμως απ? την αγάπη προς τον ίδιο τον εαυτό. Έτσι, συναντούμε «εν βρασμώ ψυχής» δολοφονίες, βιασμούς από τρελαμένες ψιλικατζούδες, ανεκπλήρωτους έρωτες, ανάγκες αλλαγής πορείας ζωής, ξανά βιασμός, τροχαία ατυχήματα που δεν είναι και τόσο τυχαία, και άλλες ιστορίες που έχουν να κάνουν με ανάλογα στιγμιότυπα. Ο Γιάννης Χαιρετάκης, εμμένοντας χωρίς οπισθοχώρηση στην καταστροφή και τον αφανισμό (είτε πρόκειται για τον εαυτό είτε για τους αλλήλους), οικοδομεί χαρακτήρες που είναι έτοιμοι για όλα ή τους συναντούμε να έχουν ήδη προβεί σ? αυτό το «για όλα». Θα μπορούσε, λοιπόν, κανείς να διακρίνει την έννοια της «λειτουργίας» της σάρκας, του μη-πνεύματος ίσως, ως ένα μοχλό πίεσης προς την πραγμάτωση μύχιων σκέψεων και αναγκών οι οποίες πηγάζουν, εν πολλοίς, από μια συνήθεια που παγιώνεται αμέσως μόλις βρει πρόσφορο έδαφος να βγει στο φως. Αλλά τι είναι αυτό το φως; Μία απάντηση που θα μπορούσε να δοθεί αρχικά είναι το φως της «τακτοποίησης» των συναισθημάτων που κλοτσούν να βγουν στον έξω κόσμο, κατά έναν τρόπο, εντούτοις, ο οποίος μοιάζει να ικανοποιεί μια έσωθεν δικαιοσύνη. Σε όλες τις ωμές, ας μου επιτραπεί, ιστορίες θανάτων, βιασμών, ξυλοκοπημάτων, καταστροφής γενικά της συλλογής του Γιάννη Χαιρετάκη, εντοπίζεται άμεσα, εξαιτίας του προαναφερθέντος κυνισμού άλλωστε, το ξεγύμνωμα του εαυτού τού κάθε ήρωα και της κάθε ηρωίδας, οι οποίοι απεμπολούν κάθε έννοια ενστίκτου αυτοσυντήρησης, παραμένοντας μόνο με το ένστικτο αυτό καθαυτό? όπως ακριβώς δηλαδή γνωρίζουμε τον άνθρωπο εκτός κοινωνικού και νομικού πλαισίου. Η φράση «όπως τον γέννησε η μάνα του» μπορεί εδώ να μην παίρνει τη σημασία της χρήσης της στην καθημερινότητα, ωστόσο παραμένει και συμπεριφέρεται «όπως τον γέννησε η μάνα του» χωρίς να έχει ενδυθεί καμιά συνήθεια του συνόλου, αναφορικά προφανώς με κάθε καλοχτισμένο χαρακτήρα σε όλες τις ιστορίες. Το δεδομένο του «Ματιού της δικαιοσύνης» είναι η μεγάλη απόδοση σοβαρότητας, σε ζητήματα που μπορεί να μην έχουν πια και τόσο μεγάλη σημασία. Αυτό αποτέλεσε, φαινομενικά, και την πηγή του προβλήματος που δημιουργήθηκε σε σημεία του βιβλίου. Ο συγγραφέας, κατά την πορεία αυτής της προσπάθειας, δεν απέφυγε απολύτως να εξισορροπήσει ανάμεσα στο απολύτως καθημερινό και στην εστίασή του σ? αυτό, αποδίδοντας πολλά γεγονότα μ? έναν τρόπο που αφήνει, επαναλαμβάνω σε σημεία, μιαν αίσθηση εντυπωσιασμού του αναγνώστη, όχι παρ? όλ? αυτά με μια ναρκισσιστική έννοια απόδοσης γλωσσικών ακροβασιών, αλλά, αντιθέτως, με την περιγραφή και το «cut» των ιστοριών μ? έναν τρόπο τύποις επικό, που μπορεί να μη συνάδει με ό,τι στην εκάστοτε ιστορία προηγήθηκε. Χαρακτηριστικά σημεία είναι το τέλος της ιστορίας «Κίτλερ» ή του μεγαλύτερου σε έκταση διηγήματος στο τέλος της συλλογής, υπό τον τίτλο «Βιασμός». Βέβαια, ακριβώς όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία είναι που κάνουν τον Γιάννη Χαιρετάκη να υπόσχεται για το μέλλον μια λογοτεχνική πορεία ανόδου. Μπορεί, λοιπόν, να εντοπίζονται αυτά τα θέματα γραφής, αλλά σ? έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα είναι και το πεδίο της μάχης του. Εκεί δηλαδή που πρέπει να παλέψει, διατηρώντας ό,τι τον έχει καθορίσει, ό,τι τον καθορίζει κατά την εξελικτική του πορεία, αφήνοντας παράλληλα πίσω όλα αυτά που έχει αισθανθεί ότι πρέπει ν? αφήσει πίσω. Εξ αφορμής όσων προαναφέρθηκαν: αυτό που μένει, συνυπολογίζοντας και τις προκείμενες ιστορίες, είναι το πάθος, ως έννοια γενική, με όλες της τις σημασίες. Αν διατηρηθεί -σε όλα τα καθημερινά ζητήματα-, θα κριθεί, χωρίς αμφιβολία, από το πόσο ο καθένας και η καθεμιά μας είναι έτοιμος ν? αντιμετωπίσει το μέσα του, χωρίς προκαθορισμένες απαιτήσεις και προγραμματικές δηλώσεις άνευ ερείσματος στην -εμπράγματη και όχι στη θεωρητική- πραγματικότητα. [Ο Γιάννης Χαιρετάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στα Γιάννενα και στο Ρέθυμνο. Από το 2004 αποτελεί μέλος της λογοτεχνικής ομάδας ΜΕΛΟΜΑ. Αυτή είναι η πρώτη του συλλογή διηγημάτων.] Δημήτρης Αθηνάκης