«Ολόκληρον φιλολογίαν αποτελούσι 9εν τη Εσπερία] τα λεγόμενα Contes de Noel, τα χριστουγεννιάτικα δηλαδή παραμύθια, ων τινά, εξόχων συγγραφέων έργα, είναι ωραιότατα, βιβλιοθήκην δε ολόκληρον δύναται να γεμίσωσι τα κατ' έτος εκδιδόμενα Christmas Numbers, τα έκτακτα δηλαδή φυλλάδια των εικονογραφημένων περιοδικών, τα δημοσιευμένα επί τη εορτή των Χριστουγέννων, μετά καλών εικόνων και ποικιλοτάτης τερπνής ύλης». (Αλ. Παπαδιαμάντης, «Χριστούγεννα»,εφ. «Εφημερίς», 25.12.1887, με την υπογραφή «Βυζαντινός») Αυτήν τη δυτική συνήθεια υιοθέτησε ο ανατολικός Παπαδιαμάντης (1851-1911) και δημοσίευε τις μέρες των Χριστουγέννων σε διάφορα έντυπα διηγήματα, μερικά από τα οποία ανήκουν στα εξοχότερα δείγματα της τέχνης του. Το κοινό που έχουν τα διηγήματα αυτά μεταξύ τους, εκτός από την απαράμιλλη τέχνη του συγγραφέα τους, είναι ότι η δράση τους συνδέεται με τη γιορτή των Χριστουγέννων. Ωστόσο δεν υπάρχει σε αυτά κανενός είδους οικογενειακή εορταστική αφέλεια, αλλά απεναντίας στις σελίδες τους ξεδιπλώνεται η μεγάλη ποικιλία της ζωής των προσώπων του παπαδιαμαντικού σύμπαντος, που στο άκρο του βρίσκεται η φονική κακότητα της γρια-Καντάκαινας («Το χριστόψωμο») και στο άλλο η αγόγγυστη καλοσύνη της θεια-Αχτίτσας («Η Σταχτομαζώχτρα»). (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Το Χριστόψωμο Υπηρέτρα Η Σταχομαζώχτρα Η Χτυπημένη Ο πολιτισμός εις το χωρίον Ο Αμερικάνος Στο Χριστό στο Κάστρο Της Κοκκώνας το σπίτι Φιλόστοργοι Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη Η Ντελησυφέρω Ο Χαραμάδος ʼνθος του γιαλού Το κρυφό Μανδράκι Σημείωση