A thinking woman sleeps with monsters (Adrianne Rich) Ξεκινώ απότομα: η Αργυρώ Μαντόγλου κατάφερε να βρει την έξοδο. Το «Bodyland ? Χωρασωμάτων» είναι το μυθιστόρημα-(δι)έξοδος από εκείνον τον κόσμο της λογοτεχνίας που θέλει τις γυναίκες νοικοκυρές, συζύγους, αδιάφορες ερωμένες και περισπούδαστες θυγατέρες που σπάνε οικογενειακούς δεσμούς για να χτίσουν άλλους, επίσης αποπνικτικούς αλλά με μια δήθεν δόση επαναστατικότητας. Το βιβλίο αυτό είναι η γυναίκα η ίδια και, τελικά, και εδώ είναι η μεγάλη ανατροπή σε όλα τα προαναφερθέντα, ο ίδιος ο άνθρωπος? ανεξαρτήτως φύλου. Η Μαντόγλου χωρίζει το μυθιστόρημά της σε δύο μέρη: στις Ιστορίες του Δρόμου και τις Ιστορίες του Τρόμου. Στο πρώτο μέρος, που ξεκινά με την εισαγωγική ιστορία της Χ (άγνωστη Χ, μεταβλητή, μεταβαλλόμενη), οι ηρωίδες αντιμετωπίζουν καθημερινές ιστορίες, ιστορίες υπαρξιακές, εξωτερικές και μαζί ονειρικές. Στο δεύτερο μέρος, που τώρα τελειώνει με την ΕυΧή (και που πανέμορφα προοιωνίζεται ένα μυθιστόρημα που επίκειται, με ήρωες τον Σταύρο και την Αυγή), οι γυναίκες-πρωταγωνίστριες μετέρχονται καταστάσεις στην κόψη του ξυραφιού, ανατρέπουν και γεμάτες απρόοπτα ξαναχτίζουν τις ζωές τους με ρίσκο, με κίνδυνο την ίδια τους την ύπαρξη, όχι ως σώμα, αλλά ως εν δυνάμει οντολογική ύπαρξη. Και στις δύο περιπτώσεις, η αναζήτηση της ταυτότητας κυριαρχεί, η εναγώνια προσπάθεια τοποθέτησης στον κόσμο που διανύουμε είναι κάτι περισσότερο από ξεκάθαρη. Όλες οι ηρωίδες θα μπορούσαν να είναι γυναίκες της διπλανής πορτας, μόνο που τώρα αυτή η «πόρτα» δεν κρύβει μόνο τα ταψιά, τις σφουγγαρίστρες, τις πάνες του μωρού και τις σιδερωμένες «αλλαξιές»? κρύβει συνάμα αιωρούμενες και διαχεόμενες, στο σήμερα και στο πάντα, ψυχές και σώματα που διαθέτουν τον εαυτό τους σε δύο σημεία: στην κάλυψη των αναγκών τους και στην απόλυτη προσφορά τους στον Άλλον. Η συγγραφέας της «Bodyland» επέλεξε ως συνοδευτικό τίτλο τη -δικής της επινόησης λέξη- «Χωρασωμάτων». Αν τη διασπάσουμε, θα μπορούμε να φτιάξουμε εκ νέου συνδυασμούς όπως: Χώρα Σωμάτων ή Χώρ? Ασωμάτων. Και εκεί στοχεύει, σύμφωνα με τη δική μου αναγνωστική αντίληψη, η Μαντόγλου. Σώματα και ασώματα επικοινωνούν, διαδέχονται το ένα το άλλο, εμφιλοχωρούν εκατέρωθεν και δημιουργούν τον κόσμο της χώρας αυτής. Τα δύο ξεκάθαρα στοιχεία που επιβεβαιώνονται στο μυθιστόρημα αυτό, είναι οι ποιητικές καταβολές και η μεταφεμινιστική ιδεολογική τοποθέτηση της συγγραφέως. Ο μεταφεμινισμός, απομακρυσμένος από τον φεμινισμό των σουφραζεττών, αλλά και από το λεγόμενο Δεύτερο Κύμα του Φεμινισμού που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ?70, αναπτύχθηκε περί τα τέλη της δεκαετίας του ?80. Βασική του αρχή είναι η εναλλακτική, πια, θεωρητική και ?συνεκδοχικά- εμπράγματη αναζήτηση της θέσης της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο, θεωρώντας εν γένει δεδομένες κάποιες κατακτήσεις εκ μέρους των προηγηθέντων φεμινιστικών, θεωρητικών και αγωνιστικών, κινημάτων. Έτσι, η δομή του μυθιστορήματος, οι σπασμένες και μη επαναλαμβανόμενες φόρμες, η εκτός της τρέχουσας πραγματικότητας αφήγηση, καθώς και οι ιδέες/εικόνες που συναντά ο αναγνώστης, είναι καταφανείς βεβαιώσεις για την ποιητικότητα της Μαντόγλου. Απ? την άλλη, οι γυναίκες ως απόλυτες και κυρίαρχες υπάρξεις, οι άντρες που λιώνουν μέσα σ? αυτές, χωρίς να υποτιμώνται σχεδόν ποτέ, καθώς επίσης και οι βασικές περιγραφές των αναγκών της σύγχρονης γυναίκας, αποτελούν την επιβεβαίωση της πολιτικοϊδεολογικής τοποθέτησης της συγγραφέως έναντι της τέχνης. Αυτά τα δύο στοιχεία, εντούτοις, όταν σε κάποια σημεία της «Bodyland» εμφανίζονται με έναν υπερβολικό τόνο, αδικούν το μυθιστόρημα και το οδηγούν, μόνο σ? εκείνα τα σημεία, σε ποιητικό αφενός, και φεμινιστικό αφετέρου, μονοδιάστατο μανιφεστάρισμα. Εδώ δίνω τον αρνητικό μου βαθμό στο μυθιστόρημα αυτό. Ολοκληρώνοντας, η Αργυρώ Μαντόγλου παρέδωσε ένα μυθιστόρημα ?συνέχεια των ασκήσεων ύφους και της σωματικότητας της γραφής των προηγούμενων βιβλίων της- που, δομικά και ιδεολογικά, αποκατέστησε τη βαρετή, ανυπόφορα κλισέ και άχαρη εικόνα που δίνουν για τη λογοτεχνία γενικά και τη γυναίκα ειδικά οι περισσότερες (ομοεθνείς, ας περιοριστώ) συναδέλφισσές της. Γιατί, αναμφίβολα, καλό είναι το φαγητό της μαμάς μας, αλλά ας κοιτάξουμε μήπως κάτω από την μπεσαμέλ κρύβεται κάποια άλλη ζωή, λιγότερο καλοψημένη? [Η Αργυρώ Μαντόγλου είναι συγγραφέας δύο μυθιστορημάτων, μιας νουβέλας και δύο ποιητικών συλλογών. Σπούδασε Αγγλική Λογοτεχνία, Κριτική Θεωρία και Φιλοσοφία στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει ποιήματα, διηγήματα, δοκίμια για θέματα λογοτεχνίας, μεταφράσεις και βιβλιοκριτικές. Είναι συνεργάτρια του ένθετου για το βιβλίο Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας. Ανάμεσα στους συγγραφείς που μετέφερε στα ελληνικά είναι και οι Τζορτζ Έλιοτ, Βιρτζίνια Γουλφ, Χένρι Τζέιμς, Άντζελα Κάρτερ, Τζόις Κάρολ Όουτς, Κέιτ Άτκινσον κ.ά.] Δημήτρης Αθηνάκης