Ταξίδια στον κόσμο Πέντε βιβλία σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη προτείνουμε για πιο δροσερές αναγνώσεις. Του Ισπανού Χαβιέρ Ρεβέρτε μια περιπλάνηση στα ίχνη του Οδυσσέα, του Τούρκου Νεντίμ Γκιουρσέλ στον Μεσογειακό Νότο, του Βασίλη Βασιλικού στην Αμερική, του Μεξικανού Οκτάβιο Πας στην Ινδία και του Λιβανέζου Αμίν Μααλούφ. Τα κείμενα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Passport» στις σελίδες βιβλίου. ΧΑΒΙΕΡ ΡΕΒΕΡΤΕ Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ Ταξίδι στα βάθη του ελληνισμού (Χώρες και πολιτισμοί) Πατάκησ (Μετάφραση Ελισάβετ Κελπερή) 2003 Όταν έχεις τέτοιους φιλέλληνες! Γεννημένος στη Μαδρίτη το 1944, ταξιδιώτης του κόσμου και της λογοτεχνίας, ο Χαβιέρ Ρεβέρτε, και ύστερα από δύο ταξιδιωτικά βιβλία για την Αφρική επέστρεψε στην προσφιλή λεκάνη της Μεσογείου. Επικαλούμενος τη φράση του Σεφέρη, ?ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα?, αποθέτει κι αυτός το χρονικό του σε μια μυθική και πλούσια βιβλιογραφικά οδύσσεια. Ακολουθεί εκείνες τις περιοχές που ακόμη δεν ξεχωρίζουν από την εποχή του Ομήρου: Τις νησιώτικες ακτές της ομηρικής Ιθάκης, τις ιωνικές ακτές, την Τροία αλλά και την Αλεξάνδρεια. Στόχος του δεν είναι οι περιπέτειες του Οδυσσέα αλλά το πνεύμα του ελληνισμού που ταξίδεψε διαχρονικά μαζί του. Με πλοηγό την ελληνική μυθολογία και με επική περηφάνεια για το θαύμα γύρω του, ψάχνει τους θεούς, τους ανθρώπους και την ψυχή του ελληνισμού. Τα γραμματολογικά του εφόδια είναι ο Λώρενς Ντάρελ, ο Χένρι Μίλερ, ο Καζαντζάκης, και άλλοι ξένοι μελετητές που του παρέχουν ένα ασφαλές πλαίσιο για να ξαμολήσει το κορμί και την καρδιά του στα ίδια υδάτινα και αέρινα μονοπάτια, μονοπάτια του φωτός και της φωτιάς. Δηλαδή τα στοιχεία που καθόρισαν την αρχή της φιλοσοφίας. Ο Ρεβέρτε μεταφέρει τον ιωνικό αέρα, την ομηρική πνοή της θαλάσσιας αύρας δικαιώνοντας την φράση του Σέλευ «όλοι είμαστε Έλληνες» και απενοχοποιώντας την περηφάνεια μας ότι κάτι παραμένει από την αιώνια ελληνική περιπλάνηση του λόγου και του πνεύματος που καλώς ή κακώς κληρονομήσαμε. ΝΕΝΤΙΜ ΓΚΙΟΥΡΣΕΛ ΟΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ Μετάφραση: Εύη Βαγγελάτου Ελληνικά Γράμματα, 2003 Ο Τούρκος Νεντίμ Γκιουρσέλ (1951-) αναζητάει το δικό του νότο, νότια της Ιστανμπούλ, ένα νότο όπως τον οραματίστηκε στη μόνιμη κατοικία του στο Παρίσι. Ξεκινώντας από το φλεγόμενο Ικόνιο και τους περιστρεφόμενους δερβίσηδες, αναπλάθει την εποχή του Μεβλανά, ποιητή και πνευματικού δασκάλου, που μόνον υπάκουος δεν υπήρξε στο Κοράνι. Καθώς σβήνουν οι ήχοι του νέι και προβάλλει η τουριστική Ατάλλεια, ο επόμενος σταθμός του Γκιουρσέλ είναι οι ορεινοί βοσκότοποι, πίσω από την οροσειρά του Ταύρου, μέρη κακοτράχηλα, ζωντανεμένα στο πολύτομο έργο του Γιασάρ Κεμάλ, του σημαντικότερου συγγραφέα της Τουρκίας. Νομάδες, βάρδοι, σιδεράδες, άνθρωποι και τοπία μεταλλαγμένα στο χρόνο και ψημένα κάτω από την κίτρινη ζέστη. Το χωριό του Κεμάλ, το Χεμίτ, είναι το τελευταίο προσκύνημα ενός τόπου που η μοναδικότητά του οφείλεται στη λογοτεχνία και όχι στον τουρισμό. Ο νότος της Ιταλίας είναι ο επόμενος σταθμός του Γκιουρσέλ, στα χνάρια του Πρίμο Λέβι. Με οδηγό το βιβλίο Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι, θα ξαναβρεί το δύσβατο Αλιάνο σε μια βραχώδη προεξοχή. Στο Σεράγιεβο, η βαραίνει η θλίψη από τον θάνατο του συγγραφέα Ντανίλο Κις, ενώ η ατμόσφαιρα φορτίζεται από τις πρόσφατες ματωμένες μνήμες. Ευτυχώς η Τυνησία, παρά την καυτή της ανάσα, είναι ανάλαφρη σαν τα χρώματα του Πολ Κλέε, είναι μια χώρα όπου ο ισλαμισμός ενέδωσε στη διγλωσσία του γαλλικού πνεύματος. Στην Τυφλίδα ο Νεντίμ Γκιουρσέλ μνημονεύει τους Αργοναύτες του Σεφέρη σαν περιπλανώμενος βάρδος. Χρέος των συγγραφέων να τραγουδούν τους τόπους, ιδανικοί σύντροφοι των ταξιδιών μας. ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ Η Μυθολογία της Αμερικής Ελληνικά Γράμματα, 2005 (Οριστική έκδοση) Ο αεικίνητος Βασίλης Βασιλικός ταξίδεψε στην Αμερική, στις αρχές της δεκαετίας του ?60, καταχωρίζοντας τις εντυπώσεις του με ευκρίνεια, κριτική διάθεση και καθόλου ξιπασμό. Ανεβοκατεβαίνοντας σε λεωφορεία και περπατώντας εξαντλητικά είχε τη δυνατότητα να αφουγκραστεί τον καθημερινό πλήθος μιας χώρας που περιλάμβανε κάθε κοινωνική και θρησκευτική διαστρωμάτωση και όπου οι τουαλέτες χωρίζονταν σε ?Λευκών? και ?Μαύρων?. Είναι ακόμη η Αμερική των μπήτνικς, του Γκίνσμπεργκ και μιας εύθραυστης ευδαιμονίας. Ο νεαρός συγγραφέας ταξιδεύει στις μεγάλες πόλεις, στις γειτονιές, στις ερήμους, δίνοντας ένα τόνο προφητικό στο κείμενό του. Ο Βασιλικός ανατρέχει τακτικά στη δική του πατρίδα, στη Θάσο, ξαναζυγίζοντας την ?ελληνικότητα? μέσα από ένα υπερατλαντικό φίλτρο. ?Τι με κρατάει Ρωμιό;? αναρωτιέται. Δεν παραδίνεται στη γοητεία της Αμερικής, την προσπερνάει ενώ, μπρος στον απέραντο ωκεανό, λέει ??σεργιανώ στην ξύλινη αποβάθρα?? Να ένα ρήμα ανεύρετο σε μεταφρασμένα κείμενα. «Σεργιάνι» στην Αμερική είναι και το βιβλίο του Βασιλικού: ταξιδιωτικό, μυθιστορηματικό, γλωσσικά και ιδεολογικά ολόφρεσκο πενήντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση. ΟΚΤΑΒΙΟ ΠΑΣ Στο φως της Ινδίας Μετάφραση: Μάρω Φιλίππου Terra Nova Κέδρος 1995 Με 3000 κάστρα, 14 γλώσσες, 544 διαλέκτους και πολλές θρησκείες και μειονότητες η Ινδία, σύμφωνα με τα λόγια του Οκτάβιο Πας, αποτελεί ένα εθνογραφικό και ιστορικό μουσείο όπου τα πιο μοντέρνα στοιχεία συνυπάρχουν με τα πιο αναχρονιστικά. Ο Μεξικανός ποιητής και τιμημένος με το βραβείο Νομπέλ Οκτάβιο Πας αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει σ? αυτό το μοναδικό μνημείο του πλανήτη με αυτά τα γεμάτα ποίηση κείμενα από την αχανής χώρα στην οποία υπηρέτησε ως πρέσβης του Μεξικού το 1951 και το 1961. Το έξοχο αυτό βιβλίο είναι εν μέρει αυτοβιογραφικό αλλά διατηρεί και τη μορφή ενός δοκιμίου γραμμένου από το λαμπερό πνεύμα του συγγραφέα που έγραψε τον ?Λαβύρινθο της Μοναξιάς?. Πολύ συχνά ο Οκτάβιο Πας συχνά συγκρίνει την Ινδία με το Μεξικό από την μαγειρική μέχρι την αποτίναξη της ξένης κυριαρχίας. Η Βομβάη, το Δελχί, οι κάστες, οι γιορτές, οι νηστείες, η βαβέλ των ανθρώπων, η επίδραση του Γκάντι, η φιλοσοφία, ο ινδουισμός και ο ισλαμισμός, το βάθος της Ιστορίας ενός πολιτισμού που ανάγεται ως το 1700 π.χ και που ανθούσε σην κοιλάδα του Ινδού ποταμού, αυτή είναι η Ινδία του Πας, όπου ?το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί ν? αντέξει μεγάλη δόση πραγματικότητας?. ΑΜΙΝ ΜΑΑΛΟΥΦ Το χρονικό μιας οικογένειας Μετάφραση: Νίκη Καρακίτσου-Ντουζέ, Μαρία Κασαμπάλογλου-Ρομπλέν η περιπέτεια του ανθρώπου Ωκεανίδα 2005 Γεννημένος σε ένα μικρό χωριό του Λιβάνου ο Αμίν Μααλούφ, από ορθόδοξη χριστιανική οικογένεια που ασπάστηκε τον καθολικισμό, εγκαταστάθηκε πριν τριάντα χρόνια στη Γαλλία παράγοντας ένα σημαντικό λογοτεχνικό έργο. Από την Σαμαρκάνδη μέχρι τον Περίπλου του Βαλτάσαρ οι γοητευτικές του ιστορίες τον ανάγουν σε έναν εξαίρετο παραμυθά της ανατολής, εμπλουτισμένο με την δυτική διαφώτιση. Το χρονικό μιας οικογένειας είναι η προσωπική του περιπλάνηση στον ανθρωπογεωγραφικό χώρο της δικής του γενεαλογίας. Καταγράφοντας τις δυσκολίες αλλά και τις χαρές στην αποκρυπτογράφηση των ντοκουμέντων, που τον έφερναν όλο και πιο πίσω στις βαθύτερες ρίζες του οικογενειακού δέντρου, αποτυπώνει την περιπλάνηση των προγόνων του που πρόκοψαν ή και έχασαν ορμώμενοι από τις ακτές του Λιβάνου προς κάθε σημείο του πλανήτη. Κοσμοπολίτες και τυχοδιώκτες, έμποροι και ιδεολόγοι μαζί, οι συγγενείς του Μααλούφ βρέθηκαν στην Νέα Υόρκη, στην Κούβα, στο Κάϊρο, στην Κωνσταντινούπολη. Μαζί με τις δικές τους μετακινήσεις μετατοπίζεται και ο ιστορικός χρόνος καθώς η κατακερματισμένη οθωμανική αυτοκρατορία ανασταίνει τα ναρκωμένα έθνη. Αποτέλεσμα ένα δημιουργικό ταξίδι, μια ανθρώπινη περιπέτεια που ρίχνει ακόμη λίγο φως στο υποσκίασμα αλλοτινών εποχών. Θεόδωρος Γρηγοριάδης