ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ (spapa@enet.gr) Ανάπτυξη δεν θέλουμε; Ε, ο δρόμος της ψηφιοποίησης είναι ανοιχτός. Είκοσι εκατομμύρια ευρώ αναμένεται να διατεθούν στον εκδοτικό χώρο από το υπουργείο Ανάπτυξης, φέτος, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή σύγκλιση» του ΕΣΠΑ που ενισχύει κατά 50% την ψηφιοποίηση έντυπου υλικού. Ήδη, όμως, οίκοι όπως ο Ψυχογιός, ο Καστανιώτης και ο Πατάκης έχουν στήσει στο Διαδίκτυο πλατφόρμες μέσα από τις οποίες πωλούν τις ψηφιακές τους εκδόσεις, ενώ δεκάδες άλλοι, από τον Λιβάνη, τα Bell και το Μεταίχμιο ως τον Ίκαρο, τη Διόπτρα ή την Ιωλκό, καταφεύγουν για τον ίδιο σκοπό στην εμπορική πλατφόρμα www.myebooks.gr. Σύμφωνα με τον δημιουργό της τελευταίας, Νίκο Πασχαλάκη, αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν στο εμπόριο πάνω από 2.000 ψηφιακοί τίτλοι με ελληνικό περιεχόμενο, και όπως υπολογίζει, ως το τέλος του 2011 ο αριθμός τους θα έχει τριπλασιαστεί. «Δεν είναι καθόλου άσχημα», υποστηρίζει, «αν σκεφτούμε ότι στην Ιταλία τα e-books δεν ξεπερνούν τις 8.000, μολονότι στη Γαλλία κοντεύουν να φτάσουν πια τις 40.000. Η ελληνική αγορά, βέβαια, είναι πολύ μικρή και οι ηλεκτρονικές μηχανές ανάγνωσης δεν είναι ακόμα διαδεδομένες - άντε να έχουν πωληθεί ως τώρα 20.000 συσκευές. Εμείς πουλάμε περίπου είκοσι e-books την ημέρα, κυρίως λογοτεχνία αλλά και δοκίμια, και απ’ ό,τι διαπιστώνουμε, το κοινό μας είναι μάλλον ανδρικό, μεταξύ 30 και 45 χρόνων». Στη συντριπτική πλειονότητά τους τα εγχώρια e-books φέρουν ελληνικές υπογραφές. Κι ο λόγος που τα μεταφρασμένα έργα υστερούν αριθμητικά είναι επειδή δεν έχει ακόμα διευθετηθεί το ζήτημα των ψηφιακών πνευματικών δικαιωμάτων. Όποιος, ωστόσο, διαθέτει ένα συνδεδεμένο με το Ιντερνετ κομπιούτερ, ένα πρόγραμμα ανάγνωσης PDF και... μπόλικα αποθέματα υπομονής, καθώς το σύστημα είναι αργό, μπορεί να πλοηγηθεί στον ιστότοπο diglib.ypepth.gr του υπουργείου Παιδείας και να κατεβάσει στην οθόνη του το περιεχόμενο χιλιάδων σπάνιων εκδόσεων, από τις συλλογές των 46 δημόσιων βιβλιοθηκών της χώρας που ψηφιοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, τότε που δεν μιλάγαμε για ΕΣΠΑ αλλά για ΚΠΣ. Για την ακρίβεια, πρόκειται για 16.000.000 σελίδες που αντιστοιχούν σε 41.444 τίτλους βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών, εγγράφων, χειρογράφων και χαρτών, χρονολογημένοι όλοι τους πριν από το 1920, άρα ελεύθεροι δικαιωμάτων. Η ψηφιοποίησή τους χρηματοδοτήθηκε κατά 80% από κοινοτικά κονδύλια, κοστίζοντας συνολικά 5,6 εκατ. ευρώ. Όπως όμως δηλώνει ο Γιώργος Ζάχος, πρόεδρος του Γενικού Συμβουλίου Βιβλιοθηκών και διευθυντής της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης Ιωαννίνων, «το έργο πραγματοποιήθηκε σε πολύ σύντομο διάστημα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν προβλήματα τόσο στην τεχνική υλοποίησής του όσο και στις δυνατότητες ένταξής του σε συλλογικούς καταλόγους και portal όπως η Europeana. Κι αυτά ακριβώς προσπαθούμε να λύσουμε σήμερα σε συνεργασία με το Τμήμα Μηχανικών Η/Υ του ΕΜΠ». Η Europeana μπήκε πρόσφατα στο λεξιλόγιό μας, αλλά οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δημιουργήσει κάτι ανάλογο με την τεράστια ψηφιακή δεξαμενή της Google ξεκίνησαν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, με το σχεδιασμό ενός virtual συλλογικού καταλόγου που θα εξασφάλιζε πρόσβαση σε ’κείνους των εθνικών βιβλιοθηκών των χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Βιβλιοθήκης του Βατικανού. Πάνω στα θεμέλια αυτής της ιδέας αναπτύσσεται από το 2008 και η on-line εγκυκλοπαίδεια europeana.eu, η οποία διαθέτει σήμερα πάνω από 14 εκατομμύρια ψηφιοποιημένα έργα -όχι μόνο βιβλία αλλά και πίνακες, φωτογραφίες, μουσικές ηχογραφήσεις, ταινίες, τηλεοπτικές εικόνες κ.ο.κ.- προερχόμενα από 1.500 πολιτιστικούς οργανισμούς και ιδρύματα. «Όποιος πολιτισμός βάλει πιο πολλά, πιο γρήγορα και πιο προσβάσιμα στοιχεία στο Διαδίκτυο, θα έχει το μεγαλύτερο λέγειν. Αυτό είναι το μικρό μυστικό για το οποίο δεν μιλάει κανείς» δήλωνε τις προάλλες ενώπιον του προέδρου της Δημοκρατίας ο Παύλος Γερουλάνος, εκπροσωπώντας το ΥΠΠΟ σε συνδιάσκεψη του υπουργείου Παιδείας για το ψηφιακό μέλλον των δημόσιων βιβλιοθηκών μας, μ’ εξασφαλισμένα για την ώρα κονδύλια ύψους μόλις 2 εκατ. ευρώ... Ωστόσο, το γνωρίζουν κι οι πέτρες: για τις νέες γενιές, ό,τι δεν κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο, είναι σαν μην υπάρχει. ʼλλο είναι στην πραγματικότητα το μυστικό: Τι τόπο έπιασαν τα κονδύλια των ΚΠΣ για ψηφιοποιήσεις στη χώρα μας; Μόνο οι δημόσιες βιβλιοθήκες έχουν πρόβλημα, ή μήπως υπάρχουν κι άλλες ψηφιακές συλλογές που μένουν στα... «κουτιά» τους; «Μόνο ο μεγαλοδύναμος έχει πλήρη εικόνα» λέει ο Γιάννης Τροχόπουλος, διευθυντής της βραβευμένης από το Ίδρυμα Γκέιτς Βιβλιοθήκης της Βέροιας, η οποία λειτουργεί και ως «προσωρινός εθνικός συσσωρευτής» των δεδομένων με τα οποία τροφοδοτεί η χώρα μας την Europeana. Το σίγουρο είναι πως μόνο το 2% από τα ήδη διαθέσιμα τεκμήρια της τελευταίας «μιλούν» ελληνικά. Κι ανάμεσά τους, θα συναντήσουμε μια ψηφιακή αναπαράσταση της Ζωφόρου του Παρθενώνα καθώς και τον «Πανδέκτη» των 23.000 τεκμηρίων, από τις ψηφιακές συλλογές του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (στα ινστιτούτα νεοελληνικών και βυζαντινών ερευνών και ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας). Αρκεί πάντως να πληκτρολογήσει κανείς τη διεύθυνση openaccess.gr για να δει ένα πανόραμα των «αποθετηρίων» από τα οποία αρδεύει ο «εθνικός συσσωρευτής» το υλικό του. Σύμφωνα με τον Γιάννη Τροχόπουλο, «εξαιρετικές ψηφιακές συλλογές, όπως αυτή του Λυκείου των Ελληνίδων, δεν είναι συμβατές με την Europeana. Ούτε εκείνη του ΕΛΙΑ είναι προσβάσιμη. Ακόμα και τα καλύτερα μουσεία μας, όμως, απουσιάζουν από τον ψηφιακό ευρωπαϊκό χάρτη. Ας ελπίσουμε ότι θα ευοδωθούν τουλάχιστον τα σχέδια για τη σωστή ψηφιοποίηση των συλλογών της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Είκοσι πέντε χρόνια ακούμε για τον εκσυγχρονισμό της, καιρός είναι να γίνει ένα βήμα μπροστά». www.europeana.eu www.diglib.ypepth.gr www.parthenonfrieze.gr www.pandektis.ekt.gr www.openaccess.gr www.myebooks.gr Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία Κυριακή 13 Μαρτίου 2011