Οδυσσέας Ελύτης: 100 χρόνια από τη γέννησή του Συνέντευξη με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου από τον Χρήστο Παρίδη Πόσο αφοσιωμένος, πόσο ταγμένος μπορεί να είναι κάποιος στο έργο ενός ποιητή και στην διάδοση του; Όταν πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ποίησης ενός τόπου, τότε εκείνος που αφιέρωσε τη ζωή του σ’ αυτόν τον σκοπό, χωρίς άλλο χρίζεται θεματοφύλακας ενός εθνικού κεφαλαίου. Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, δεκαπέντε χρόνια μετά τον θάνατο του νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη, εξακολουθεί να είναι το ίδιο αφοσιωμένη και ταγμένη στην αρχειοθέτηση και διάδοση του έργου του με την ίδια πίστη και εγκαρτέρηση όπως όταν εκείνος ζούσε ανάμεσα μας. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι συχνά εκφράζεται για εκείνον σε παρόντα χρόνο! Και αν για εκείνην υπήρξε δάσκαλος, σύντροφος και καθοδηγητής, για όλους τους υπόλοιπους ήταν ένας εμβληματικός ποιητής και μια ανυπέρβλητη παρουσία. Φέτος, εκατό χρόνια από την γέννηση του, μια σειρά εκδηλώσεων και εκδόσεων, με την συμβολή της Ηλιοπούλου αλλά και διαφόρων φορέων, έρχονται να μας θυμίσουν την σκέψη και τον ξεχωριστό λόγο αυτού του μεγάλου Έλληνα… ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ: Ο Οδυσσέας Ελύτης πέθανε το 1996, την εποχή που είχε ξεκινήσει όλη εκείνη η επίπλαστη ευμάρεια και η ολοκληρωτική παράδοση των Ελλήνων στον επιθετικό πλούτο και την απόλυτη απαξίωση σε αρχές και αξίες αιώνων. Θυμάστε πως σχολίαζε την πορεία που είχε πάρει η Ελλάδα; ΙΟΥΛΙΤΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ: Καλύτερα μιλούν οι πράξεις μας από την όποια θέση μπορούμε να πάρουμε κάθε φορά για τα πράγματα. Νομίζω λοιπόν ότι και ο ίδιος ζώντας με το λίγο και το ακριβές, με τα τελείως απαραίτητα έπραττε αντίθετα από εκείνο το ρεύμα πλουτισμού που συνέβαινε εκείνη την περίοδο, ένας πλουτισμός που δεν γίνεται πάντα με νόμιμα μέσα και στρέφει το ενδιαφέρον των ανθρώπων στο να ταυτίζουν την ποιότητα της ζωής με την ευμάρεια. Κατάσταση που οδήγησε τα πράγματα στα σημερινά φαινόμενα. Ο ίδιος ο Ελύτης ζούσε αποτραβηγμένος από αυτό το υλικό μέρος. Ζούσε πάντοτε πολύ ασκητικά, είτε σε περιόδους που όντως δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, είτε σε περιόδους που μπορούσε. Συνεπής μ’ αυτά που διακήρυττε μέσα από το έργο του. Χ.Π.: Πως έβλεπε την κατεύθυνση που είχαν πάρει τα πράγματα; Ι.Η.: Είχε μια βαθιά θλίψη και απογοήτευση γι’ αυτό το έλλειμμα ήθους και πνευματικότητας που χαρακτήριζε και χαρακτηρίζει πάρα πολλές εκφάνσεις της ζωής, της πολιτικής και του τρόπου που συχνά τα μέσα ενημέρωσης δημιουργούν αξίες χωρίς αντίκρισμα. Σαφώς και είχε μια κριτική στάση απέναντι σ’ όλα αυτά ιδίως όταν συνέβαιναν με προκλητικό τρόπο. Αλλά ο δικός του τρόπος αντίδρασης ήταν πάντα μέσω του έργου του. Δηλαδή, οι απόψεις του περνούσαν μέσα από την ποιητική λειτουργία, κι εδώ να θυμίσω ότι δούλευε μέχρι το τέλος της ζωής του. Στα γραφτά του μπορούμε να αναζητήσουμε πολλές από τις θέσεις του, όπως για παράδειγμα στο τελευταίο του βιβλίο «Εκ του πλησίον» όπου χρονικά αποτυπώνονται οι σκέψεις του, ακριβώς της τελευταίας περιόδου που έζησε ,δηλαδή μεταξύ 1995 και 1996. Χ.Π.: Αναλογιζόμενος την σημερινή κατάσταση, μου ’ρχεται στο νου εκείνη η Ελλάδα που ο Ελύτης διέσχισε νέος φοιτητής ανακαλύπτοντας μια χώρα απέραντης ομορφιάς και μεγάλου ήθους. Το πέρασε αυτό στα γραπτά του και τώρα όλα αυτά πια ανήκουν σε ένα μακρινό παρελθόν… Ι.Η.: Δεν νομίζω ότι ο Ελύτης ωραιοποιούσε συγκεκριμένες εποχές. Αν θέλετε, πρόβαλε συγκεκριμένες αξίες ελληνικές κι ευρύτερα πανανθρώπινες, που μπορεί να προέρχονται από τον φυσικό χώρο, ακόμα κι από την ίδια την γλώσσα, αλλά λιγότερο από το πώς μια εποχή λειτούργησε μέσα σ’ αυτές. Ο σκοπός της ποίησης ήταν να δείξει τη δυναμική αυτών των αξιών στον χρόνο. Όχι να αποτυπώσει την πρόσληψή τους από μια συγκεκριμένη κοινωνία. Σ’ όλο του το έργο αυτό ακριβώς θέλει να επισημάνει: την ύπαρξη ηθικών αξιών, αρχετυπικών αρχών -όπως είναι η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η αθωότητα- πού η τρέχουσα πραγματικότητα γύρω μας δεν μας επιτρέπει να τις δούμε, να τις ενστερνιστούμε. Επιδιώκει με κάθε φράση του να προβάλλει την ύπαρξη αναφαίρετων για τον άνθρωπο δικαιωμάτων που μοιάζει να μην διεκδικούμε. Στο έργο του ένα κυρίαρχο στοιχείο είναι η εναντίωση στην τρέχουσα αντίληψη της ζωής, η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του ρόλου μας, επανεκτίμησης του μυστηρίου της ύπαρξης. ʼρα λοιπόν, θα έλεγα πως πρόβαλε διαχρονικές αξίες , έναντι των οποίων κάθε φορά ο άνθρωπος έρχεται να πάρει μια θέση: ηθική, αισθητική, βιωματική. Χ.Π.: Μοιάζει βέβαια η εποχή του να τον καθόρισε.. Ι.Η.: Ναι στον βαθμό που τον σφράγισε χωρίς να τον παραχαράξει ,για να θυμηθώ τα λόγια του. Πέραν αυτού θα ’λεγα πως η παιδική ηλικία, που είναι πάντα εκείνη που καθορίζει ουσιαστικά τον άνθρωπο και την εξέλιξη του, στάθηκε σημαντική για τον Ελύτη. Τότε διαμόρφωσε την νησιωτική του συνείδηση, τότε εγγράφτηκαν τα βασικά στοιχεία του προσωπικού του μύθου. Χ.Π.: Όλα αυτά δεν είναι που τον οδήγησαν στον έντονο ελληνοκεντρισμό; Ι.Η.: Το θέμα του ελληνοκεντρισμού είναι ευρύ και ίσως δεν έχει εξεταστεί σωστά. Παίρνει μια συγκεκριμένη φόρμα, άλλοτε ταυτίζεται με τη γενιά του ’30 κι άλλοτε τοποθετείται σε μια περιοριστική κατηγορία. Υπήρξαν κατά καιρούς παρερμηνείες και υπερβολές όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για άλλα πρόσωπα της γενιάς του. Για τον Ελύτη η Ελλάδα είναι ένα αισθητικό γεγονός, μία ενιαία αίσθηση που ξεπερνά την εμπειρική αντικειμενικότητα. Χ.Π.: Πάντως δεν θα ήταν απίθανο αυτή την κατρακύλα της ελληνικής κοινωνίας να την έβλεπε και σαν μια ευκαιρία να επιστρέψουμε στο ήθος που κάποτε υπήρχε και σήμερα έχουμε απολέσει. Ι.Η.: Το γεγονός ότι μία ακραία κατάσταση οδηγεί σε επιστροφή στις πηγές είναι κάτι που αναφέρεται στο έργο του Ελύτη. ʼλλωστε η ίδια η ποίηση υποστηρίζει ότι είναι η τέχνη που οδηγεί τον άνθρωπο στις πηγές της ζωής και του θαύματος. Όντως, όσο απογοητευτική είναι μια κατάσταση, υπάρχει πάντα μια θετική όψη. Να οδηγηθεί κανείς σε πιο γνήσιες και διαρκείς αξίες της ζωής. Χ.Π.: Ίσως όλα αυτά να μην είχαν την ίδια σημασία αν η επέτειος αυτή που ετοιμάζετε δεν συνέπιπτε με χρόνια τόσο απελπιστικά δύσκολα για την Ελλάδα. Η σκέψη του Ελύτη γίνεται γέφυρα με την κοινωνία, ώστε να δει την ουσία του. Ι.Η.: Χαίρομαι που το λέτε γιατί είναι ακριβώς ο λόγος που προτιμώ να λέω όχι «Έτος Ελύτη», αλλά «Μια χρονιά με τον Ελύτη». Γιατί θα ήταν ευχής έργον να μπορούσαμε να επενδύσουμε σε αξίες που βρίσκονται μέσα στο έργο του. Να μπορούσαμε να πούμε ότι θα είναι μια χρονιά πιο κοντά στην αθωότητα ,την αφιλοκέρδεια, την αναζήτηση του ουσιώδους. Υπ’ αυτήν την έννοια όλη αυτή η αναφορά μπορεί να αποβεί πολλή χρήσιμη αφήνοντας την ουσία της τέχνης του να μπει στη ζωή. Χ.Π.: Τι νομίζετε ότι δεν έχει φτάσει στο μεγάλο κοινό; Ποια πλευρά του έργου του Ελύτη παραμένει παραγνωρισμένο και ανερμήνευτο; Ι.Η.: Αυτό δεν μπορώ να το ξέρω, αλλά ξέρω τι είδους μελέτες έχουν γραφτεί. Για ένα τόσο πολυεπίπεδο έργο -για το οποίο έχουν γραφτεί αρκετά-, θα μπορούσαν να γραφτούν ακόμα περισσότερα και ειδικότερα. Όταν ήμουν φοιτήτρια στο πανεπιστήμιο ο καθηγητής Κ. Μητσάκης μας έλεγε χαρακτηριστικά ότι το έργο του Ελύτη παρέχει υλικό για να γραφτούν χιλιάδες διατριβές. Εννοώντας να εξεταστούν επιμέρους θέματα. Όσον αφορά το πλατύ κοινό ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες που καθένας έχει δέχεται, επηρεάζεται, εμπλουτίζεται ,ανοίγει διάλογο με το έργο. Ξέρω ότι υπάρχουν διαστάσεις του έργου, όπως η μεταφυσική διάσταση, ακόμα και η πολιτική του που δεν είναι προφανείς για ένα ευρύτερο κοινό. Το κοινό που αγαπάει τον Ελύτη μπορεί να διάβασε το «Μονόγραμμα» αλλά να μην έχει σταθεί στο «Τρία ποιήματα σε τιμή ευκαιρίας», ποιήματα με πολλά επίπεδα. Κι ενώ θεωρητικά όλοι ξέρουν το «ʼξιον Εστί», μπορεί ελάχιστοι να το ξέρουν σε βάθος. Χ.Π.: Το ξέρουν ως τραγούδι, αν αυτό σημαίνει κάτι… Ι.Η.: Το τραγουδάνε αλλά ενδεχομένως να μην έχουν διαβάσει το βιβλίο. Να μην έχουν μπει στην κατανόηση, στο δεύτερο επίπεδο των πραγμάτων. Επομένως, αν και φαίνεται ελλιπές ότι μπορεί να αγνοούν τα νοήματα, επειδή είναι ένα έργο με πολλά επίπεδα είναι φυσικό να λειτουργεί μες στο χρόνο, και να είναι ανοιχτό σε πολλές αναγνώσεις. ʼλλωστε η συνάντηση που έχει ο ίδιος άνθρωπος με ένα ποίημα σε διαφορετικές φάσεις της ζωής του είναι εντελώς διαφορετική. Χ.Π.: Εσείς δεν έχετε κάποια αγαπημένη του συλλογή που να έχετε την αίσθηση ότι δεν έτυχε της αναγνώρισης που θα θέλατε; Ι.Η.: Μια συλλογή που για μένα όντως έχει ιδιαίτερη σημασία και για την οποία θα έπρεπε θεωρητικά να είχαν γραφτεί πολύ περισσότερα, είναι τα «Τρία ποιήματα σε τιμή ευκαιρίας». Έχουν γραφτεί λιγότερα και είναι σχεδόν άγνωστη στο ευρύτερο κοινό. Χ.Π.: Πόσο δύσκολο έχει αποδειχθεί να μεταφραστεί ο Ελύτης σε άλλες γλώσσες; Ι.Η.: Καταρχάς το «ʼξιον Εστί», παρ’ όλη την φημισμένη ελληνικότητα του, είναι η πλέον μεταφρασμένη συλλογή του και μάλιστα στις πιο απίθανες γλώσσες, όπως εσθονικά, αραβικά, κινεζικά, χώρια βέβαια από τις ευρωπαϊκές. Ζήτησα από τον Κινέζο μεταφραστή του να δώσει μια ομιλία για το πως τόσο ο ίδιος όσο και οι αναγνώστες στην Κίνα έχοντας, τόσο διαφορετικές προσλαμβάνουσες, μπορούν να κατανοήσουν το έργο και να συγκινηθούν. Ίσως ακριβώς γιατί δεν είναι εντέλει η ελληνικότητα που χαρακτηρίζει τον Ελύτη,αλλά περισσότερο κάποιες αξίες φυσικές, αισθητικές, ηθικές οι οποίες είναι πανανθρώπινες. Χ.Π.: Στον Ελύτη έχει κανείς να αντιμετωπίσει και λέξεις εντελώς ανοίκειες… Ι.Η.: Εδώ ερχόμαστε στο σημαντικό πρόβλημα της μετάφρασης. Πως μια ποίηση με διάσταση γλωσσοκεντρική, που λειτουργεί μέσα από την γλώσσα παράγοντας νέα σύνθετα, που ανακαλεί λέξεις από παλιότερες φάσεις της ελληνικής, πως είναι δυνατόν να μεταφραστεί. Ε, είναι μεγάλο πρόβλημα και έχει μιλήσει ο ίδιος γι’ αυτό. Ήξερε πολύ καλά ότι περνάει ένα μόνο ποσοστό στην άλλη γλώσσα. Ξέροντας πολύ καλά γαλλικά συχνά απέρριπτε γαλλικές μεταφράσεις ωστόσο κι εκεί που έδινε την άδεια του, ήξερε ότι υπήρχε απώλεια. Απώλεια ,σε βαθμό παρανόησης κάποιες φορές. Ενδεχομένως να μην συμβαίνει κάτι τέτοιο όταν ο μεταφραστής είναι πολύ καλός γνώστης της ελληνικής αλλά δεν αρκεί αυτή η παράμετρος, ούτε η αγάπη και αφοσίωση για το έργο του Ελύτη. Χρειάζεται να είναι πραγματικός ποιητής ο μεταφραστής, να παίρνει ελευθερίες ώστε να παραδίδει στη γλώσσα του πάλι ένα ποίημα. Χ.Π.: Έχετε ενδείξεις σε ποια γλώσσα μεταφράστηκε ιδανικότερα; Ι.Η.: Θα έπρεπε να ξέρω η ίδια πολλές γλώσσες για να σας πω. Ξέρω ότι έχει μεταφραστεί πολύ στα ισπανικά, σε διαφορετικές χώρες της Λατινικής Αμερικής στα ιταλικά, και αγγλικά από ικανούς μεταφραστές. Χ.Π.: Μιλήστε μου για το αφιέρωμα που ετοιμάζετε. Ι.Η.: Προσπαθώ να μην έχει μόνο τον χαρακτήρα μιας γιορτής αλλά να υπάρχει μια ποικιλία εκδηλώσεων και γεγονότων που να καλύψουν κάποια κενά. Ευχής έργον θα ήταν να παραχθεί κάτι καινούργιο να προωθηθεί, η κατανόηση και ερμηνεία του έργου. Δουλεύω εδώ και ένα χρόνο ένα βιβλίο που ήθελα να είναι μια σύνοψη της σκέψης του Ελύτη. Όχι μια ανθολογία, αλλά μία επιλογή κειμένων ,εικόνων που έχουν να κάνουν με τον μύθο, τις σκέψεις και την αισθητική του. Το βιβλίο αυτό βρίσκεται στην τελική ευθεία, λέγεται «Οδυσσέας Ελύτης, ο ναυτίλος του αιώνα» θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ίκαρος και προσπαθεί να δώσει πολλές πληροφορίες στον αναγνώστη ,πολλά ερεθίσματα για μια δική του αναγνωστική περιπέτεια. Χ.Π.: Κάτι σαν λεύκωμα; Συγκεντρώνει τα κολάζ - «συνεικόνες» ; Ι.Η.: Δεν θα το ονόμαζα λεύκωμα γιατί έχει και πολλά κείμενα. Αλλά συγκεντρώνει πράγματι πολύ φωτογραφικό υλικό και κάποια εικαστικά του έργα όπως και έργα ζωγράφων που συνέβαλαν στην διαμόρφωση της αισθητικής του. Πικάσο, Ματίς, Μπράκ ζωγράφοι στους οποίους αναφέρεται έμμεσα ή άμεσα. Παράλληλα θα παραθέτει ένα χρονολόγιο που έχει να κάνει με τη ζωή του σε σχέση με τον αιώνα. Περνούν όλα τα σημαντικά κοινωνικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά γεγονότα του αιώνα σε παραλληλία με τη ζωή και το έργο του. ʼλλος θεματικός άξονας θα έχει να κάνει με τη γενιά του ΄30, ένας άλλος με τα ευρωπαϊκά ρεύματα όπως τον κυβισμό και τον υπερρεαλισμό. Χ.Π.: Υπήρξε άλλωστε κριτικός τέχνης στην Καθημερινή. Ι.Η.: Η σχέση του με τη ζωγραφική είναι βαθιά, τόσο σε επίπεδο θεωρητικό όσο και σε επίπεδο ερεθισμάτων που δεχόταν. Χ.Π.: Δεν φοβόταν να εκτεθεί και να κριθεί για τα κολάζ του; Ι.Η.: Όχι, απόδειξη ότι εκτέθηκε πολλές φορές. Τα δημοσιοποίησε, δεν κράτησε την εικαστική του έκφραση κρυφή. Πάντα δήλωνε ότι δεν είναι ζωγράφος, ότι ήταν άλλο από την περίπτωση του Εγγονόπουλου που ήταν ποιητής και ζωγράφος ισότιμα. Έχουμε την περίπτωση ενός ανθρώπου που είναι ποιητής και στο περιθώριο της δουλειάς του, για ξεκούραση, επιδίδεται σ’ αυτήν την έκφραση την εικαστική, σαν παιχνίδι που ωστόσο το δημοσιοποιεί αλλά για το οποίο δεν χρειαζόταν να «λογοδοτήσει». Είναι το πεδίο στο οποίο αισθανόταν ελεύθερος ν’ αφήσει και το λάθος του. Όπως έχουμε τα σχέδια του Λόρκα, για παράδειγμα. Χ.Π.: Οπότε να περιμένουμε να δούμε αδημοσίευτα κολάζ; Ι.Η.: Θα μπορούσα να πω, ναι. ʼλλωστε και στο «Δωμάτιο με τις εικόνες» (Ίκαρος),- το πρώτο του βιβλίο στο οποίο συγκέντρωσε κολάζ – υπάρχουν συνεικόνες που δεν υπάρχουν στον «Κήπο με αυταπάτες»(Ύψιλον/βιβλία). Βιβλίο στο οποίο έκανε μια επιλογή ο ίδιος συμπεριλαμβάνοντας πολλά αδημοσίευτα έργα. Τώρα λοιπόν θα δημοσιεύσουμε κάποια ζωγραφική για πρώτη φορά. ʼλλωστε παράλληλα με το βιβλίο ετοιμάζουμε μια έκθεση στο Ίδρυμα Θεοχαράκη με τίτλο «Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη» με χειρόγραφα, πρώτες εκδόσεις, εικαστικά-τέμπερες και συνεικόνες-, φωτογραφίες, μια έκθεση ντοκουμέντων που θα προσπαθεί να δώσει πολλές πληροφορίες-,αλλά και κάτι από την μαγεία του Ελύτη. Χ.Π.: Υπάρχουν ανέκδοτα ή αποκηρυγμένα ποιήματα; Ι.Η.: Τα μόνα ανέκδοτα κείμενα που υπήρχαν ήταν αυτά που δημοσιεύτηκαν το 1998 στο βιβλίο «Εκ του πλησίον». Ο Ελύτης ήταν ένας άνθρωπος που δεν ήθελε να αφήσει κατάλοιπα. Ήθελε όταν κάτι θεωρούσε ότι τελείωσε, να το δημοσιεύει. Από την άλλη μεριά, αυτά που ήταν ημιτελή τα έσκιζε. Είχε την δύναμη να τα καταστρέφει. Τα μόνα ποιήματα που δεν δημοσίευσε γιατί ακριβώς ήταν ημιτελή, ήταν «Η καλοσύνη στις Λυκοποριές» και η «Αλβανιάδα». Δεν τα συμπεριέλαβε ποτέ στην «Ποίηση» αλλά μπορεί ένας μελετητής να τα βρει στις προδημοσιεύσεις τους σε περιοδικά της εποχής όπως στην «Πανσπουδαστική». Χ.Π.: Θα έχουν ενδιαφέρον ως πρωτόλεια. Ι.Η.: Δεν τα ολοκλήρωσε. Όταν άρχισε το «ʼξιον Εστί» τα είχε ήδη εγκαταλείψει. Χ.Π.: Το οποίο χρειάστηκε δώδεκα χρόνια για να το ολοκληρώσει. Ι.Η.: Ναι .Συνέβαινε αυτό. Κι για ένα από τα τελευταία του βιβλία τα «Ελεγεία της Οξώπετρας» συναντάμε την αφετηρία του στο τέλος της δεκαετίας του ’60, ενώ κανείς φαντάζεται ότι γράφτηκε τέλη ’80 αρχές ΄90. Κι όμως τον τίτλο του βιβλίου, κάποιους στοίχους, κάποιους τίτλους ποιημάτων χωρίς τα ποιήματα, τα συναντάμε πολύ νωρίς. Πολλές φορές ξεκινούσε κάτι και το εγκατέλειπε, όχι για πάντα, αλλά για να το συμπληρώσει με αργό ρυθμό. Ως αναγνώστης αντιδρούσε όταν έβλεπε κάτω από ένα ποίημα ημερομηνία. Το θεωρούσε αδιανόητο να γραφτεί μέσα σε ένα απόγευμα. Γιατί είχε έναν τρόπο γραφής διαφορετικό. Δούλευε τα ποιήματα μέσα στον χρόνο. Οπότε, αναθεωρημένα ή αποκηρυγμένα δεν υπάρχουν γιατί ο, τι δημοσιεύτηκε είχε ολοκληρωθεί. Στα «Ανοιχτά χαρτιά» δίνει παραδείγματα ποιημάτων του που δεν συμπεριέλαβε στους «Προσανατολισμούς». Κι όμως τα δίνει εκεί για να δείξει το στίγμα της εποχής. Να δείξει τον διάλογο που είχε με το υπερρεαλιστικό κίνημα. Χ.Π.: Ετοιμάζετε και ένα βιβλίο με τίτλο «Συν τοις άλλοις». Αυτό τι είναι; Ι.Η.: Αυτό θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Ύψιλον και είναι συγκεντρωμένες συνεντεύξεις από το 1942 μέχρι το 1992. Συνεντεύξεις όπου θίγει καίρια θέματα, για την λειτουργία της τέχνης, την πολιτική, την μετάφραση κτλ. Τόσο ο τίτλος όσο και η επιλογή είχε γίνει από τον ίδιο. Παρόλ’ αυτά έγινε μια επεξεργασία ώστε να μην υπάρχουν επικαλύψεις. Από τις σαρανταπέντε περίπου συνεντεύξεις που είχαμε στη διάθεση μας, έχουν μείνει τριάντα επτά. Χ.Π.: Κι ακολουθεί η μεγάλη συμβολή του Μεγάρου, στο οποίο εκτός από διαλέξεις θα παρουσιαστεί ένα πρόγραμμα σε μουσική του Γιώργου Κουρουπού και ποίηση Ελύτη . Σε ποια συλλογή ανήκει; Ι.Η.: Δεν βασίζεται σε μια συγκεκριμένη συλλογή γιατί θέλαμε λόγω της επετείου να παρουσιάσουμε όσο καλύτερα μπορεί κανείς τον κόσμο του Ελύτη μέσα από διαφορετικές στιγμές της δημιουργίας του. Ο Λυρικός Ελύτης θα παρουσιαστεί μέσα από τον λόγο του και μέσα από τον λυρισμό της μουσικής του Γιώργου Κουρουπού. Χ.Π. : Έχετε αναγγείλει και την έκδοση ενός βιβλίου με cd. Περί τίνος πρόκειται; Ι.Η.: Θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με cd με τίτλο «Με το λύχνο του άστρου». Πρόκειται για την αποτύπωση ενός προγράμματος που παρουσιάσαμε σε συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με τον Σπύρο Σακκά και τον Γιώργο Κουρουπό ,μελοποιημένη ποίηση Ελύτη από Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, και Κουρουπό, σε συνδυασμό με ποιήματα που διαβάζω εγώ. Χ.Π.: Θέλω να σας ρωτήσω και κάτι πιο προσωπικό. Πως προλαβαίνετε να επιμελείστε όλη αυτήν την εργασία και φροντίδα που χρειάζεται το έργο του Ελύτη και να μην εγκαταλείπετε την δική σας δημιουργική πλευρά; Ι.Η.: Προσπαθώ ούτε το ένα να εγκαταλείπω ούτε το άλλο να παραμελώ. Ανεξάρτητα από το πώς με βλέπουν οι άλλοι. Γιατί οι άνθρωποι βάζουν ετικέτες και δεν σ’ αφήνουν να υπάρχεις αυτόνομα. Αν υπάρχει πρόβλημα ή στο βαθμό που υπάρχει, είναι από τον τρόπο που οι άλλοι σε αντιμετωπίζουν. Εγώ εργάζομαι και για τα δυο. Δημοσιεύτηκε στη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας στις 19 Μαρτίου 2011. Παραχωρείται ευγενικά εκ μέρους του Χρήστου Παρίδη για δημοσίευση στη ΔΚΒΣ.