Λογοτεχνικές διαδρομές στο Βερολίνο Βερολίνο, η πόλη της τέχνης, των καλλιτεχνικών κινημάτων, η πόλη όπου άνθισε ο Γερμανικός Μοντερνισμός αλλά και όπου οι ναζιστές έκαψαν χιλιάδες βιβλία στην Πλατεία της Όπερας το 1933. Με καλλιτέχνες του εξπρεσιονισμού όπως ο ζωγράφος Γκέοργκ Γκρόστς, με πρεμιέρες της «Όπερας της πεντάρας» του Μπέρτολτ Μπρεχτ το 1928. Φιλοξένησε τους σημαντικότερους Ρώσους συγγραφείς που έφυγαν μετά την επανάσταση από την Ρωσία κι ανάμεσά τους τον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ. Ο Ρόμπερτ Μιούζιλ εδώ έγραψε τον «Νεαρό Τέρλες» κι εδώ άρχισε τον «΄Ανθρωπο χωρίς ιδιότητες». Ξακουστά στέκια το Romannischecafe, το ξενοδοχείο Adlon, το Café des Westens στην κεντρική Κουρφούστενταμ που μετονομάστηκε-λόγω των θαμώνων του- σε ?Café Megalomania?. Ανάμεσά τους ο Άλφρεντ Ντέμπλιν που με το «Βερολίνο Αλεξάντερπλατς» (Οδυσσέας), γραμμένο το 1929, έδωσε πνοή στην πόλη με τις έντονες κοινωνικές αντιθέσεις. Ο ήρωάς του, ο Φραντς Μπίμπερκοπφ, αποφυλακίζεται και θέλει να μείνει τίμιος, να εφαρμόσει τους νόμους της κοινωνίας ή τουλάχιστον αυτούς που εκείνος θεωρεί νόμους. Αλλά δεν το καταφέρνει. Δέχεται το ένα χτύπημα μετά το άλλο και καταρρέει. Πρόκειται για ένα εμβληματικό μυθιστόρημα που γυρίστηκε για την τηλεόραση σε μια σειρά -κλασική πια- από τον Φασμπίντερ. Στο Σόνεμπεργκ ο Κρίστοφερ Ίσεργουντ τοποθετεί το περίφημο βιβλίο του «Αντίο Βερολίνο» (Μέδουσα) μια σειρά από νουβέλλες που έγραψε αντί ημερολογίου το 1936, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο. Η μεταφορά του βιβλίου στην οθόνη ως «Cabaret» με την Λίζα Μινέλι, έδωσε μυθικές διαστάσεις σαγήνης και έρωτα τόσο στον ρόλο της Σάλυ Μπόουλς όσο και στην πόλη του μεσοπολέμου λίγα χρόνια πριν την άνοδο του Ναζισμού στην εξουσία. Τελικά η πόλη άσκησε μεγάλη γοητεία στα χρόνια του μεσοπολέμου στους συγγραφείς. Το βιβλίο «Μία γυναίκα στο Βερολίνο» (Κέδρος) είναι ένα συναρπαστικό ημερολόγιο πολέμου και κατοχής που δεν συγκρίνεται με κανένα άλλο παρόμοιο. Πρόκειται για τη ματιά ενός θύματος, μιας γυναίκας που βιώνει και καταγράφει την ανελέητη επίθεση σε βάρος ενός άμαχου πληθυσμού. Είναι επίσης ένα από τα πλέον αποκαλυτικά κομμάτια κοινωνικής ιστορίας που θα μπορούσε να φαντασθεί κανείς γραμμένο από μια γυναίκα που παραμένει ακόμη ανώνυμη. Όμως κι ο Ίαν ΜακΓιούαν έγραψε τον «Αθώο» (Σέλας) που διαδραματίζεται την περίοδο του ψυχρού πολέμου και επίσης γυρίστηκε ταινία από τον Τζον Σλέσιγκερ, δίνοντας το πορτρέτο μιας παγωμένης πόλης, ενώ ο Φίλιπ Κερ με το «Γερμανικό Ρέκβιεμ» (Κέδρος) αρχίζει την νουάρ «Τριλογία του Βερολίνου» με μόνιμο σκηνικό την πόλη πριν και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Χανς Φαλάντα στο «Μόνος στο Βερολίνο» (Πόλις) μας μεταφέρει σε μια λαϊκή πολυκατοικία της οδού Γιαμπλόνσκι όπου διώκτες και διωκόμενοι συγκατοικούν. Ανάμεσά τους η κυρία Ρόζενταλ, Εβραία, την οποία καταδίδουν και καταληστεύουν οι γείτονές της και ο Μπαλντούρ Περζίκε, ομαδάρχης της Χιτλερικής Νεολαίας. Με ρεαλισμό και ειλικρίνεια ο Φάλαντα περιγράφει την καθημερινή ζωή των Γερμανών πολιτών, Εβραίων και μη. Ωστόσο οι νεότεροι συγγραφείς διαπραγματεύονται ένα σημερινό Βερολίνο, μετά την πτώση του Τείχους και της ένωσης των δύο Γερμανιών. Ο Σβέν Ρέγκενερ, μουσικός και συγγραφέας, στο «Μπλουζ του Βερολίνου» (Άγρα) περιγράφει την καθημερινή ζωή ενός ομοεθνούς του με σκηνικό ένα κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον κρίσιμο για τη χώρα του με αναγνωρίσιμα μέρη για τους αεικίνητους ήρωές του. Τέλος ο Ρώσος Βλαντιμίρ Κάμινερ με την «Ρώσικη ντίσκο» (Κέδρος) δίνει την εικόνα των Ρώσων εμικγρέδων με τα συνεχή προβλήματα και τις ανατροπές σε μια καινούργια πόλη στην οποία πρέπει να προσαρμοσθούν. Θεόδωρος Γρηγοριάδης Δημοσιεύτηκε στο Passport Οκτώβριος 2008

• 
• 
•