Βλέποντας, στο μεγαλύτερο βιβλιοπωλείο της Κωνσταντινούπολης, τα πιο ευυπόληπτα τουρκικά βιβλία που μεταφράστηκαν στα αγγλικά, στις τρεις πρώτες θέσεις φιγουράρουν ο Ορχάν Παμούκ, η Ελίφ Σαφάκ και ο Ζουλφού Λιβανελί. Και οι τρεις τους κοσμογυρισμένοι, αφυπνισμένοι σε θέματα που αφορούν την σύγχρονη Τουρκία και την σύγκρουση ανάμεσα στον εθνικισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Και οι τρεις επέλεξαν να ανυψώσουν τη φωνή τους παρά το γεγονός ότι ο Παμούκ αναχώρησε για την Αμερική και η Σαφάκ για τη Γερμανία. Οι τρεις τους διαβάζονται και σε άλλες γλώσσες όχι μόνον γιατί έχουν λογοτεχνική δύναμη αλλά γιατί τους βοηθάει η συγκυρία της χώρας τους. Οι αντιφάσεις ανέκαθεν ενδιέφεραν από την μέση χρυσή μετριότητα που διανύουν οι πιο «τακτοποιημένες» δυτικές χώρες. Λογοτεχνία αντιφάσεων δεν πρόκειται να παράγουμε στην Ελλάδα, αφού δεν σπαράσσεται από ιδιαίτερες πολιτικές αντιθέσεις παρά μόνον από εντάσεις πανεπιστημιακές τις οποίες οι ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες απευθυνόμαστε κυρίως όταν θέλουμε να πουλήσουμε λογοτεχνία, τις έχουν διευθετήσει με θεωρητικότερους τρόπους. Ας πούμε το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ δέχεται ως καθηγητή της λογοτεχνίας τον συγγραφέα Μάρτιν Έϊμις ταράσσοντας την ηρεμία της ακαδημαϊκής κοινότητας. Επομένως να είμαστε ευτυχισμένοι που λογοτεχνικά ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης με τον μελισσοκόμο του βρίσκεται ήδη στην short list του Independent για το καλύτερο ξένο βιβλίο που μεταφράστηκε στα αγγλικά. Το βιβλιοπωλείο, που αναφέραμε στην αρχή, στεγάζεται στο πιο καινούργιο εμπορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης που άνοιξε πρόσφατα και κάνει το αθηναϊκό Mall, στο Μαρούσι, να μοιάζει με μελαγχολικό αυθαίρετο της βόρειας Αττικής. Το Kanyon είναι τεράστιο, σχεδιασμένο με διαστημική διάθεση, πολυεπίπεδο, με πανάκριβα καταστήματα αφού εκεί μέσα επέλεξε να εγκατασταθεί και το Harvey Nichols. Ένα μαύρο μπλουζάκι του Τζον Γκαλιάνο, με στάμπα, στοίχιζε 569 τούρκικες λίρες, όσο δηλαδή ο μισθός ενός δασκάλου. Καπιταλιστική ύβρις, στο βάθος οι συνεχώς ανεγειρόμενοι ουρανοξύστες της πόλης να σχηματίζουν μια Μανχατανίζουσα γραμμή ενώ στα πεζοδρόμια του Ταξίμ ζητιανεύουν γυναίκες και γέροι που δεν έχουν να φάνε. Στο Kanyon βρέθηκα όχι επειδή λατρεύω τα πολυκαταστήματα, αντιθέτως με πανικοβάλλουν, αλλά επειδή στις 10 το πρωί της Κυριακής ήταν ανοιχτό και έτσι βρήκα πρωινό στο Saray, με καφέδες και θέα. Στα δεκάδες μαγαζιά δούλευαν κυριακάτικα ένα σωρό νέα παιδιά στην χώρα μας το «Ποτέ την Κυριακή» καθιερώθηκε κι ας έχουμε ένα σωρό ανέργους. Όταν δεν επιτρέπεται να καταστρατηγηθεί το σφιχτό και παρανοϊκό ελληνικό ωράριο, που κλείνει τα μαγαζιά το Σάββατο λίγο μετά το μεσημέρι, την μόνη στιγμή που εκατοντάδες άνθρωποι, εργένηδες και εργαζόμενοι μπορούν να βγούνε και να ξοδέψουν, τότε ας μην γκρινιάζουμε για κρίση αγοράς. Η Κωνσταντινούπολη μεγαλώνει, απλώνεται, γιγαντώνεται, σε φοβίζει η δυναμική της, τα στενάκια στο Μπέγιογλου, τα βράδια είναι επικίνδυνα και όλοι κλειδώνουν τα αυτοκίνητα ενώ οδηγούν γιατί, στα φανάρια, αρπάζουν τσάντες και με λοστούς σπάνε παρ-μπριζ για να κλέψουν το κινητό μπροστά από τα μάτια του οδηγού. Η σημερινή Istanbul εξελίσσεται σε Μεγαλούπολη που καμιά σχέση δεν έχει με την υπόλοιπη Τουρκία ούτε και με την Πόλη των ελληνικών «ιστορικών» μυθιστορημάτων του κιλού που αναπολούν ένα παρελθόν εγκλωβισμένο σε ένα Βυζαντινό Χόλυγουντ. Στο πανέμορφο Μουσείο Σακίπ Σαμπαντζί στήθηκε μια τεράστια εντυπωσιακή έκθεση για τον Τζέγκις Χαν και τη δυναστεία του όπου προσέρχονται και τα σχολεία για να εξακριβώσουν τις τυχόν ρίζες των προγόνων τους. Στον πάνω όροφο της έπαυλης, που ανήκε στην πλουσιότερη οικογένεια της Τουρκίας υπάρχει η μόνιμη συλλογή της τέχνης της καλλιγραφίας με μοναδικά εκθέματα. Το καφέ-εστιατόριο του Μουσείου συμπεριλαμβάνεται στις καλύτερες επιλογές του περιοδικού Wallpaper, που διαλέγει τόπους και μαγαζιά με αυστηρά κριτήρια ως προς την αισθητική και την λειτουργικότητά τους. Στο Istanbul Modern, με το καφέ με θέα τον Βόσπορο, έχει στηθεί η έκθεση της Magnum με τους καλύτερους φωτογράφους απ? όλον τον κόσμο και ανάμεσά τους και ο Νίκος Οικονομόπουλος. Η έκθεση απλώνεται σε δύο ενότητες, η μία αφορά τους φωτογράφους με γενικότερα θέματα και οι φωτογραφίες τους προβάλλονται από επίπεδες οθόνες, ενώ παραδίπλα εκτίθενται κανονικά οι φωτογραφίες. Μία καθ? όλα άψογη παρουσίαση σε έναν μοντέρνο χώρο αντάξιο του ονόματός του. Ο κόσμος επίσης πάει πολύ στον κινηματογράφο και οι τουρκικές ταινίες κόβουνε τα περισσότερα πια εισιτήρια στη χώρα, μέχρι 80% των υπολοίπων ξένων ταινιών κάτι που συμβαίνει και στη Γαλλία. Αυτή η τάση είναι μια απάντηση στο κουρασμένο μοντέλο του Χόλυγουντ. Η Ελλάδα έκανε την εμφάνισή της στην τουρκική τηλεόραση με το γνωστό θέμα του Ατατούρκ και τα βιντεο-αλληλοβρισίματα. Ο εισαγγελέας έκοψε το YouTube από την Τουρκία και έτσι βάζει τη χώρα του στην λίστα των χωρών με λογοκριμένο ίντερνετ. Πρώτη στην λίστα αυτή βρίσκεται η Κίνα με καμιά 30.000 firewalls, ολυμπιακό ρεκόρ ανελευθερίας και λογοκρισίας για την χώρα που κρίθηκε άξια να αναλάβει τους επόμενους Ολυμπιακούς αγώνες. Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Μάρτιος 2007