Ευρωπαϊκό συνέδριο για τα Δικαιώματα Δημόσιου Δανεισμού Vernescu House, Βουκουρέστι 19-21 Σεπτεμβρίου 2008 Σε πολλούς θα φαίνεται παράξενο ότι υπάρχει ευρωπαϊκός νόμος βάσει του οποίου οι δημόσιες βιβλιοθήκες (δηλαδή το κράτος) αποζημιώνουν κάθε χρόνο τους συγγραφείς τα βιβλία των οποίων βρίσκονται σε δανεισμό. Η χώρα μας που δεν έχει εφαρμόσει ακόμη αυτόν τον νόμο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας γιατί δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι φορείς να τον υλοποιήσουν. Το 5ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τα Δικαιώματα Δημόσιου Δανεισμού (Δ.Δ.Δ) οργανώθηκε στο Βουκουρέστι, στην αίθουσα εκδηλώσεων του κτιρίου Vernescu, ένα καταπληκτικό αρχοντικό του 19ου αιώνα που ανήκει στην εταιρεία Ρουμάνων Συγγραφέων αλλά νοικιάζεται ως καζίνο προκειμένου να εξασφαλίσουν λειτουργικά έσοδα! Το συνέδριο κάθε φορά διοργανώνεται σε μια διαφορετική πόλη της Ευρώπης και κάθε φορά ανακοινώνεται ποιες χώρες προσχώρησαν στην εφαρμογή της αποζημίωσης των συγγραφέων από τον δανεισμό των βιβλίων τους. Την συνάντηση στο Βουκουρέστι κάλυψε οικονομικά η Εταιρεία Συγγραφέων της Νορβηγίας, η πιο ισχυρή εταιρεία συγγραφέων στην Ευρώπη η οποία φροντίζει ώστε οι συγγραφείς της να ζούνε αξιοπρεπώς από το γράψιμο, παρέχοντάς τους έσοδα από τον δανεισμό, υποτροφίες και άλλες ευκαιρίες ώστε να μην ανατρέχουν σε άλλες δουλειές και να αφοσιώνονται στο γράψιμο. Η ύπαρξη του θεσμού της αποζημίωσης των συγγραφέων από δημόσιο δανεισμό κρατάει από το 1946 και έχει επεκταθεί σε 40 χώρες σε όλον τον κόσμο. Από αυτές πάντως, μόνον 28 έχουν εφαρμόσει πλήρως το ΔΔΔ στη νομοθεσία τους και η πιο τελευταία είναι η Νότια Αφρική. Κάθε χώρα πάντως έχει βρει ένα διαφορετικό σύστημα αποζημίωσης. Στις συναντήσεις αυτές ανταλλάσσονται πολλές απόψεις από ειδικούς και νομικούς που είναι πρόθυμοι να ανταλλάξουν τις γνώσεις τους. Η Γαλλία είναι ένα καλό μοντέλο αφού ένα μικρό ποσοστό από τις πωλήσεις βιβλίων πάνε το ΔΔΔ, ενώ μικρότερες χώρες, όπως η Εσθονία, καυχώνται για μικρά και ευέλικτα συστήματα. Η σημασία του ΔΔΔ είναι μεγάλη. Δεν πρόκειται για νόμους και χρήματα μόνον. Επιτρέπει τους συγγραφείς να ζούνε και να γράφουν αξιοπρεπώς. Όπως τονίστηκε από τον εκπρόσωπο της Λιθουανίας χιλιάδες άνθρωποι στη χώρα του ζούνε από την παραγωγή και την διακίνηση του βιβλίου και εξασφαλίζουν έναν σταθερό μισθό, εκτός από τους ίδιους τους συγγραφείς. Μόνον πέντε τα καταφέρνουν με τα ευπώλητα βιβλία τους. Σκεφτείτε, όμως να έλειπαν οι συγγραφείς! Το παράδειγμα της Τσεχίας είναι λαμπρό. Σε μια μικρή χώρα με περίπου το δικό μας πληθυσμό υπάρχουν 5.000 βιβλιοθήκες που αποδίδουν μέσα από τα καταγραμμένα στοιχεία την αποζημίωση σε κάθε συγγραφέα, μεταφραστή. Η συγγραφείς στην Εσθονία μοιράζονται 200.000 ευρώ από τα δικαιώματα δανεισμού και αναλογικά με τον πληθυσμό πληρώνονται καλύτερα από τους συγγραφείς μεγαλύτερων σε πληθυσμό χωρών. Το ΔΔΔ είναι πολιτική πολιτισμού. Ειδικά στις μικρές χώρες τονώνει την παρουσία του συγγραφέα ο οποίος αισθάνεται ότι τα βιβλία του υπάρχουν, δανείζονται κάπου. Οι βιβλιοθήκες χρειάζονται τους συγγραφείς. Πριν χρόνια στην Σουηδία, όταν θέλησαν να διαμαρτυρηθούν οι συγγραφείς για τα δικαιώματά τους, άδειασαν συμβολικά από τα τα ράφια τριών μεγάλων βιβλιοθηκών τα βιβλία τους και τα φόρτωσαν σε φορτηγάκια που παρέμεναν στο δρόμο. Όμως κι οι συγγραφείς χρειάζονται τις βιβλιοθήκες. Χιλιάδες βιβλία που βρίσκονται εκτός αγοράς και εκτός των καταλόγων των εκδοτών βρίσκουν φιλοξενία και καταφύγιο στις βιβλιοθήκες. Εκεί πολλές φορές ο χρόνος δικαιώνει την γρήγορη και άδοξη εκδοτική πορεία τους στην αγορά που τώρα πια κρατάει πολύ λίγο. Όμως δεν μπορεί ο συγγραφέας να βρίσκεται στον πάτο της πυραμίδας κι όλοι οι ασχολούμενοι περί του βιβλίου στην κορυφή. Όποιος θεωρεί ότι μπορεί να δανείζει ελεύθερα τα βιβλία άλλων ας εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του αποδίδοντας στους συγγραφείς τα δικαιώματά τους και φυσικά στην περίπτωση των δημόσιων βιβλιοθηκών πρέπει να είναι ένα έξτρα οικονομικό ποσό που δεν θα αφαιρείται από τον προβλεπόμενο ετήσιο προϋπολογισμό κάθε βιβλιοθήκης. Ποιος άλλος κλάδος χαρίζει με τόση αμεσότητα πνευματικό υλικό; Τέλος. Στο συνέδριο, έγινε συζήτηση για τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο. Εδώ τα πράγματα είναι ακόμη ρευστά. Αν σκεφτεί κανείς πόσα χρόνια πέρασαν για τα δικαιώματα του δανεισμένου βιβλίου, αντιλαμβάνεται πόσο δύσκολα θα διευθετηθεί αυτό στο αχανές διαδίκτυο. Προς το παρόν όμως υπάρχει μεγάλη κινητικότητα σε σχέση με την ψηφιοποίηση των βιβλιοθηκών και μέσα από εκεί θα προκύψει και σχετική νομολογία. Ήδη καταρτίζονται νομοθετικά πλαίσια και οδηγίες. Θεόδωρος Γρηγοριάδης