ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ - ΧΕΡΣΑΙΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ Ο Δήμος Σερρών με το σχέδιο "Καποδίστριας" (1998) αύξησε τα όρια της ευρύτερης περιοχής του και σήμερα συμπεριλαμβάνει τους εξής οικισμούς: Σέρρες, Άγιος Ιωάννης, Κάτω Μετόχι, Κρίνος, Ξηρότοπος, Ελαιώνας, Χρυσοπηγή, Οινούσα, Χιονοχώρι. Η πόλη των Σερρών βρίσκεται στο κέντρο του νομού Σερρών. Το ανάγλυφο του εδάφους της ευρύτερης περιοχής παρουσιάζει έντονη αντίθεση μεταξύ του βορείου και νοτίου τμήματος της. Βόρεια της πόλης συναντάμε μια πύκνωση των υψομετρικών αναγλύφων από όπου και ξεκινά πλήθος χειμάρρων (Χριστού, Λευκώνα, Καμενικίων, Αγίου Ιωάννη) με κατεύθυνση από βορά προς νότο. Στο νότιο τμήμα της περιοχής εκτείνεται η πεδιάδα του Στρυμόνα, όπου οι κλίσεις του εδάφους είναι πολύ μικρές. ΚΛΙΜΑ p Αρχή Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως ξηρό με απόκλιση προς το ημιυγρό και με πλεόνασμα νερού το χειμώνα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 15,2° C, η μέση ανώτερη θερμοκρασία είναι 24,7° C και η μέση κατώτερη 5,6° C. Το μήνα Αύγουστο παρατηρείται η απόλυτη μέγιστη θερμοκρασία και το μικρότερο ύψος βροχής ενώ το μήνα Ιανουάριο η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία. Ειδικότερα για την πόλη των Σερρών πρέπει να τονίσουμε ότι στο νότιο τμήμα της, το οποίο επηρεάζεται πιο έντονα από την τάφρο της Μπέλιτσας όσο και από τον ποταμό Στρυμόνα, το κλίμα είναι πιο υγρό σε αντίθεση με το βόρειο που έχει ξηρότερο κλίμα. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ p Αρχή Οι Σέρρες απελευθερώθηκαν από τον ελληνικό στρατό στις 28 Ιουνίου 1913, όμως η κατάσταση της πόλης ήταν τρομακτική, γιατί οι Βούλγαροι λίγο πριν την εγκαταλείψουν προκάλεσαν ευρύτατης έκτασης πυρκαγιά. Από τους 30.000 περίπου κατοίκους υπολογίζεται ότι οι 15.000 έμειναν άστεγοι. Ωστόσο ο πληθυσμός της πόλης για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί επακριβώς. Οι στατιστικές του Ελληνικού στρατού φαίνεται ότι έγιναν μετά στο τέλος του δεύτερου Βαλκανικού πολέμου και την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρε­στίου (Αύγ. 1913) ενώ είχαν προηγηθεί ανταλλαγές πληθυσμών. Αλλά και οι ποικίλες στατιστικές που διενεργήθηκαν πριν το 1913 παρουσιάζουν αναντιστοιχίες και ανακρίβειες, εξαιτίας των συνεχών μεταναστεύσεων, ιδιαίτερα των μουσουλμάνων στο διάστημα 1905-1913, καθώς και των διαφορετικών κριτηρίων στην καταμέτρηση των πληθυσμών. Και μετά το 1913 οι συνεχείς μετακινήσεις των πληθυσμών κάνουν αδύνατη την ακρίβεια στις στατιστικές καταμετρήσεις. Μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών από τη Στρώμνιτσα, το Μελένικο και το Πετρίτσι προς τις ελληνικές περιοχές έγιναν μετά από εντολή του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1913. Στα τέλη τον Ιουνίου του 1915 κατέφθασαν στη Μακεδονία πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, τη Θράκη, τη Μ. Ασία, τον Καύκασο κ.α. Στην περιοχή των Σερρών εγκαταστάθηκαν 21.306 πρόσφυγες. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε επίσης διαφοροποιήσεις στον πληθυσμό. Γεγονότα όπως οι μάχες στον Στρυμόνα και οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών στη Βουλγαρία επηρέασαν τη δημογραφική εικόνα της περιοχής. Με την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ (Νοεμ. 1919) και την ιδιαίτερη σύμβαση μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας για ανταλλαγή πληθυσμών, μετακινήθηκαν από τη Βουλγαρία και άλλοι ελληνικοί πληθυσμοί. Την ίδια εποχή Έλληνες άρχισαν να φτάνουν στα λιμάνια της Ελλάδος από την Ανατολική Θράκη, Μ. Ασία, τον Πόντο και άλλες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία αναφέρει ότι οι κάτοικοι της πόλης το 1920 ήταν 14.564. Λίγο αργότερα η μικρασιατική καταστροφή και η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης (Ιουλ. 1923) έφερε νέο κύμα προσφύγων προς τη Μακεδονία. Μέχρι το 1928 πάνω από 70.000 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο νομό Σερρών. Τα πρώτα χρόνια εγκατάστασης των προσφύγων η δημόσια υγεία επιδεινώθηκε δραματικά. Η δυσεντερία, ο εξανθηματικός τύφος και η ελονοσία, μάστιζαν τους πληθυσμούς. Σύμφωνα με τη Γενική Διεύθυνση Επικοισμού η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων ως τα τέλη του 1928 είχε εγκαταστήσει στην πόλη των Σερρών 13.538 πρόσφυγες και στην ύπαιθρο του νομού 56.884. Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία αναφέρει ότι οι κάτοικοι της πόλης το 1928 ανερχόταν στους 29.640. Μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των πληθυσμών επεκράτησε στην περιοχή πλήρης θρησκευτική ομοιογένεια (0,9% μουσουλμάνοι). Όσον αφορά τη γλωσσά κυρίως οι τουρκόφωνοι και λιγότερο οι σλαβόφωνοι ελληνικοί πληθυσμοί άρχισαν σταδιακά να εγκαταλείπουν αυτές τις γλώσσες. Φυσική αύξηση του πληθυσμού άρχισε να καταγράφεται από το 1928 και μετέπειτα. Μεταξύ 1928 και 1940 ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε σχεδόν κατά 5.000 κατοίκους. Στη δεκαετία του '40 ο πόλεμος και η εμφύλια διαμάχη είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού στο νομό ωστόσο η πόλη των Σερρών αύξησε τον πληθυσμό της. Η έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε στην ύπαιθρο προκάλεσε μετακινήσεις αγροτικών πληθυσμών προς την πόλη, συγχρόνως οι πόλεις άρχισαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική ζωή. Η πόλη των Σερρών σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο παρουσιάζει μια συνεχή αύξηση του πληθυσμού. Οι επίσημες στατιστικές της εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας δίνουν τα εξής στοιχεία: 1951 επίσημα καταγεγραμμένοι κάτοικοι 37.207, το 1961 κάτοικοι 40.626, το 1971 κάτοικοι 41.091, το 1981 κάτοικοι 46.317, το 1991 κάτοικοι 51.010. Τα πρώτα στοιχεία της απογραφής του 2001 παρουσιάζουν τον πληθυσμό γύρα στους 56.000. Ωστόσο οι κάτοικοι της πόλης είναι κατά πολύ περισσότεροι, καθώς οι απογραφές δεν αποτυπώνουν πάντα το πραγματικό αριθμό των κατοίκων της πόλης. Συγκρινόμενη η αυξητική αυτή πορεία με την ελαφρά πτωτική τάση του πληθυσμού στο νομό, διαπιστώνεται ένας δυναμισμός στην εξέλιξη της πόλης των Σερρών, γεγονός που αντικατοπτρίζει την ανάπτυξη της πόλης στους τομείς που επηρεάζουν τη συγκράτηση του πληθυσμού και την αύξηση του. Οι Σέρρες, όπως και οι περισσότερες ελληνικές επαρχιακές πόλεις, στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες χαρακτηρίστηκαν από μιαν κινητικότητα του παλαιού αστικού πληθυσμού τους προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και αντικατάσταση του με νεοαφιχθέντες από την ύπαιθρο. ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ p Αρχή Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ένας δυναμισμός σε ορισμένους οικισμούς της επαρχίας Σερρών, οι οποίοι αναπτύσσονται ραγδαία σε άμεση εξάρτηση με τις Σέρρες. Πρόκειται για τους Επταμύλους και το Λευκώνα σε μικρή απόσταση από την πόλη. Ο οικισμός Επτάμυλοι, στα ανατολικά της πόλης, δέχτηκε πιέσεις οικιστικής ανάπτυξης από την πόλη των Σερρών ενώ ο Λευκώνας (Δήμος από το 1998), στα δυτικά της πόλης, παρουσιάζει μια ιδιαίτερη ανάπτυξη που καθορίζεται από την άμεση γειτνίαση με τη Βιομηχανική Περιοχή των Σερρών και τη (στρατηγική του θέση στο εθνικό οδικό δίκτυο Θεσσαλονίκης / Σερρών / Προμαχώνα που οδηγεί στη γειτονική Βουλγαρία. Οι δύο αυτοί οικισμοί εξελίσσονται σε προαστικούς οικισμούς της πόλης των Σερρών και η πληθυσμιακή τους σύνθεση φαίνεται να συνοδεύεται από διαφοροποίηση της παραγωγικής τους βάσης στην κατεύθυνση της εξομοίωσης τους με την αντίστοιχη των Σερρών. Δυναμική ανάπτυξη παρουσιάζει και ο οικισμός της Οινούσας στα ανατολικά της πόλης. Στα νότια της πόλης υπάρχει μια ομάδα οικισμών (Μητρούσι, Μονόβρυση, Νεοχώρι, Ν. Σκοπός, Σκούταρι, Κωνσταντινάτο, Κ. Καμήλα) οι οποίοι διατηρούν τον αγροτικό τους χαρακτήρα παρά την έντονη ανάπτυξη του δευτερογενή τομέα που χαρακτήριζει την περιοχή. Για τους οικισμούς αυτούς η πόλη των Σερρών είναι κέντρο εξυπηρετήσεων λιανικού εμπορίου ενώ παράλληλα καλύπτει δευτεροβάθμιου επιπέδου ανάγκες κοινωνικής υποδομής, πολιτισμού και αναψυχής. Από την αγορά των Σερρών απορροφώνται αγροτικά προϊόντα, κυρίως οπωροκηπευτικά, αλλά παράλληλα στην πόλη των Σερρών επενδύεται το πλεόνασμα του αγροτικού εισοδήματος, το οποίο θεωρείται σημαντικό εξαιτίας της υψηλής παραγωγικότητας της αρδευόμενης γης. Στα βόρεια της πόλης το ανάγλυφο του εδάφους δεν ευνόησε την ανάπτυξη μεγάλων οικισμών, ωστόσο η ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος που χαρακτηρίζεται από δασικές εκτάσεις ιδιαίτερου φυσικού κάλους οδήγησαν στην ανάπτυξη του χιονοδρομικού κέντρου του Λαϊλιά αλλά και στην ανάπτυξη παραθεριστικής κατοικίας στους οικισμούς της Χρυσοπηγής και του Ελαιώνα ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ p Αρχή Η πυρκαϊά του 1913 επέφερε στην πόλη των Σερρών βαρύτατες απώλειες. Από τις 6.000 οικίες αποτεφρώθηκαν οι 4.050, ενώ πυρπολήθηκαν 1.000 καταστήματα. Τη μεγαλύτερη ζημία υπέστη η ελληνική Κοινότητα της οποίας κάηκαν δεκαοκτώ από τους εικοσιένα ναούς και όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η καταστροφή του '13 και η εγκατάσταση των προσφύγων μετά τη μικρασιατική καταστροφή αποτέλεσαν τις βασικές παραμέτρους που καθόρισαν την οικιστική μορφή της πόλης. Προσφυγικές συνοικίες οικοδομήθηκαν με βάση συγκεκριμένο πολεοδομικό σχεδιασμό και αρχιτεκτονικά πρότυπα. Η μεγάλη αναλογία προσφύγων στην πόλη δίνει και το μέγεθος της οικιστικής διεύρυνσης. Το φυσικό περίγραμμα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε η πόλη καθορίστηκε από το φυσικό φράγμα του λόφου του Κουλά στα βόρεια και τους χείμαρρους της Αγίας Βαρβάρας δυτικά και των Αγίων Αναργύρων ανατολικά. Η οικιστική ανάπτυξη των Σερρών είχε ως αφετηρία το παλαιότερο κομμάτι της πόλης και ο οικιστικός ιστός βαθμιαία επεκτάθηκε κυρίως προς τα νότια εκεί όπου το ανάγλυφο του εδάφους ευνοούσε την οικιστική επέκταση. Στις Σέρρες μέχρι τον Β' παγκόσμιο πόλεμο υπήρχε εβραϊκή κοινότητα. Η γειτονιά στην οποία διέμεναν γνωστή ως "τα εβραίικα" βρισκόταν κοντά στην Πλατεία Εμπορίου. Σήμερα διατηρείται το οίκημα της σχολής Alliance Israelite Universelle και στεγάζει το 6ο Δημοτικό Σχολείο. Η πόλη περιλαμβάνει 17 γειτονιές η κάθε μια από τις οποίες διατηρεί ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα αποτελώντας μιαν ομοιογενή οικιστική ενότητα. Η επέκταση των πολυκατοικιών σε ορισμένες γειτονιές τείνει να επιφέρει μια ομογενοποίηση στην όψη των συγκεκριμένων περιοχών. Στις περιφερειακές γειτονιές της πόλης κυριαρχεί η κατοικία ενώ στις κεντρικές γειτονιές η κατοικία αναμειγνύεται με κεντρικές λειτουργίες εμπορίου και αναψυχής οι οποίες καθορίζουν τη φυσιογνωμία του χώρου. Το μέγεθος της τοπικής αγοράς σε συνδυασμό με την κλίμακα του αστικού χώρου δεν εννόησαν την ανάπτυξη περιφερειακών κέντρων. Έτσι η δομή της πόλης δε διαφοροποιήθηκε. Εξαίρεση αποτελεί η γραμμική επέκταση λειτουργιών αναψυχής στα ανατολικά της πόλης στην κοιλάδα των Αγίων Αναργύρων. Η πλατεία Εμπορίου με τη Δημοτική αγορά αποτελεί το σημαντικότερο πόλο εμπορικών λειτουργιών που σχετίζονται με τον κλάδο των τροφίμων. Βορειότερα και σε πολύ μικρή απόσταση, η πλατεία Ελευθερίας συγκεντρώνει λειτουργίες αναψυχής οι οποίες αναπτύσσονται στις όψεις των οικοδομικών τετραγώνων που την περιβάλλουν και στους πεζοδρόμους, οι οποίοι με κέντρο την πλατεία επεκτείνονται στο παλαιό εμπορικό κέντρο της πόλης. Μέσα στην πόλη δεν υπάρχουν σημαντικοί ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι. Μοναδικός μεγάλος ελεύθερος χώρος μέσα στον οικιστικό ιστό είναι ο χώρος μεταξύ των γειτονιών Τιμίου Σταυρού και Κιουπλιών. Ο χώρος αυτός περιλαμβάνει ένα δημοτικό σχολείο και ένα θερινό θέατρο του Δήμου. Ωστόσο η έλλειψη ιδιαίτερων χώρων πρασίνου μέσα στην πόλη και ιδιαίτερα στις πυκνοδομημένες κεντρικές γειτονιές αναπληρώνεται από το πράσινο της περιοχής του Κουλά στα βόρεια καθώς και το πράσινο της περιοχής του Ηρώου στα νότια της πόλης. Η περιοχή της κοιλάδας των Αγίων Αναργύρων στα βορειοανατολικά, χώρος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, συνδυάζει πράσινο, αθλητικές εγκαταστάσεις, λειτουργίες αναψυχής για όλες τις ηλικίες (ταβέρνες, καφέ, μπαρ, θερινό κινηματογράφο) και υποκαθιστά την έλλειψη αντίστοιχων χώρων μέσα στην πόλη. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΕΙΣ p Αρχή Η διάρθρωση της απασχόλησης τον Οικονομικά Ενεργού Πληθυσμού της πόλης των Σερρών χαρακτηρίζεται από σημαντική συγκέντρωση δραστηριοτήτων στον τριτογενή τομέα: εμπόριο, μεταφορές, επικοινωνίες, τράπεζες, ασφάλειες, υπηρεσίες κ.τ.λ.. Σε δεύτερο επίπεδο ο δευτερογενής τομέας παρουσίαζα σημαντική αύξηση. Η δραστηριοποίηση σε τομείς μεταποίησης αγροτικών προϊόντων συνδέεται άμεσα με την τοπική αγροτική παραγωγή, κυριότερη μονάδα είναι το εργοστάσιο της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης. Ιδιαίτερη σημασία για την οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής έχει η Βιομηχανική Περιοχή (ΒΙ.ΠΕ). Η ΒΙ.ΠΕ δημιουργήθηκε από την ΕΤΒΑ το 1981 στα βορειοδυτικά της πόλης και έχει έκταση 1.200 στρεμμάτων. Τα τελευταία χρόνια νέες δυναμικές βιομηχανικές μονάδες αναπτύσσονται στο χώρο της Βιομηχανικής περιοχής (ΔΡΟΜΕΑΣ, FLOS κ.α.). Ο τομέας ο οποίος παρουσιάζει συνεχή συρρίκνωση είναι ο πρωτογενής. Η μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα θεωρείται φυσιολογική, εφόσον δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για απασχόληση του πληθυσμού της πόλης στους άλλους τομείς με αποτέλεσμα οι κάτοικοι της πόλης να απασχοληθούν σ' αυτούς εκμεταλλευόμενοι τη δυνατότητα γειτνίασης του τόπου κατοικίας και εργασίας. Η πρωτογενής παραγωγή στην περιοχή της πόλης των Σερρών περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο φρούτα και λαχανικά. ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ p Αρχή Ο σιδηροδρομικός σταθμός των Σερρών στο νότιο-νοτιοδυτικό όριο της πόλης βρίσκεται στον άξονα Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης-Τουρκικών συνόρων. Η πόλη των Σερρών βρίσκεται πολύ κοντά σε έναν από τους σημαντικότερους κόμβους εθνικών οδικών αρτηριών. Δυτικά της πόλης, στην περιοχή του Λευκώνα, πάνω στον άξονα Σερρών-Δράμας συμβάλλουν δυο βασικές εθνικές οδικές αρτηρίες: Θεσσαλονίκης - Σερρών και Θεσσαλονίκης - Σιδηροκάστρου - Βουλγαρικών συνόρων. Ο άξονας αυτός, Θεσσαλονίκης - Σιδηροκάστρου - Βουλγαρικών συνόρων, κατασκευασμένος με υψηλές προδιαγραφές και χαρακτηρισμένος ως αυτοκινητόδρομος με ελεγχόμενες προσβάσεις, δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης υψηλών ταχυτήτων και εξυπηρέτησης μεγάλου κυκλοφοριακού φόρτου. Νοτιοανατολικά της πόλης στην περιοχή της Μεσοράχης βρίσκεται η διακλάδωση της εθνικής οδού Σερρών - Δράμας με την εθνική αρτηρία που οδηγεί στην εθνική οδό Θεσσαλονίκης-Τουρκικών συνόρων. Επιπλέον το δίκτυο των εθνικών και επαρχιακών οδών γύρω από την πόλη των Σερρών διαχέει στη γύρω περιοχή την ανάπτυξη χρήσεων εμπορικών δραστηριοτήτων υπερτοπικής κλίμακας. Έτσι κατά μήκος της εθνικής οδού Θεσσαλονίκης-Σερρών και στον επαρχιακό δρόμο Σερρών-Νιγρίτας συγκεντρώνονται εμπορικές αντιπροσωπείες, πολυκαταστήματα, ψυγεία κ.ά. Η πόλη συνδέεται με υπεραστικά λεωφορεία με τα κέντρα των υπολοίπων επαρχιών του νομού καθώς και με τους πιο απομακρυσμένους οικισμούς του νομού. Επίσης με υπεραστικά λεωφορεία συνδέεται και με τις πρωτεύουσες των γειτονικών νομών Θεσσαλονίκης, Δράμας, Καβάλας και με την πρωτεύουσα της χώρας. Η αστική συγκοινωνία εξυπηρετεί την πόλη των Σερρών καθώς και περιαστικούς οικισμούς. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ p Αρχή Στην πόλη των Σερρών λειτουργούν δημόσιοι, δημοτικοί και ιδιωτικοί παιδικοί σταθμοί, πολυάριθμα νηπιαγωγεία, εικοσιτέσσερα Δημοτικά Σχολεία, ένα Ειδικό Σχολείο, ένα Σχολείο του Εθνικού Ιδρύματος Κωφαλάλων, έξι Γυμνάσια, πέντε Ενιαία Λύκεια, ένα Μουσικό Γυμνάσιο / Ενιαίο Λύκειο, τρία Τεχνολογικά Εκπαιδευτήρια, ένα Εσπερινό Γυμνάσιο και Λύκειο και δύο ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα: το Τ.Ε.Ι. Σερρών και το ΤΕΕΦΑ Σερρών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Σερρών ιδρύθηκε στην πόλη των Σερρών με τη μορφή του Κέντρου Ανωτέρας Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (Κ.Α.Τ.Ε.Ε.) και μετασχηματίστηκε σε Τ.Ε.Ι. Σερρών το 1983. Από το 1993 στεγάζεται σε ιδιόκτητες υψηλού επιπέδου εγκαταστάσεις στις νότιες παρυφές της πόλης. Το κτιριακό συγκρότημα περιλαμβάνει τα κτίρια των: Σχολών Διοίκησης και Οικονομίας, Τεχνολογικών Εφαρμογών, εργαστηρίων, διοίκησης, αίθουσας πολλαπλών χρήσεων και βιβλιοθήκης. Οι περίπου 4.000 φοιτητές των σχολών του Τ.Ε.Ι. Σερρών συμμετέχουν ενεργά στην καθημερινή ζωή της πόλης, την οποία ανανεώνουν εμπλουτίζοντας την με νέες αντιλήψεις και ιδέες, ενώ ενισχύουν οικονομικά την πόλη των Σερρών. Το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε στις Σέρρες το 1985. Στο πανεπιστημιακό αυτό ίδρυμα φοιτούν γύρω στους 500 φοιτητές. Το ΤΕΦΑΑ είτε αυτόνομα είτε σε συνεργασία με τοπικούς φορείς (Δ.Ε.Π.Κ.Α.-Δήμος κ.α.) οργανώνει συνέδρια, σεμινάρια, συμπόσια, εκθέσεις και αθλητικές συ­ναντήσεις. Η παρουσία του ιδρύματος και των νέων που φοιτούν σ' αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική και επωφελής για την πόλη των Σερρών. ΥΓΕΙΑ p Αρχή Στην πόλη των Σερρών λειτουργεί το Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο Σερρών το οποίο εξυπηρετεί όλους τους κατοίκους του νομού Σερρών. Το νέο κτίριο του Γ.Ν.Ν.Σ. βρίσκεται εκτός των ορίων της πόλης στα νοτιοδυτικά, επί της οδικής αρτηρίας Σερρών-Δράμας. Συγχρόνως λειτουργούν και ιδιωτικές κλινικές. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ p Αρχή Η πολιτιστική δραστηριότητα στην πόλη των Σερρών εκτιμάται ως ιδιαίτερα αξιόλογη και αφορά το θέατρο, τη μουσική, τις εικαστικές τέχνες, το χορό, τον έντεχνο λόγο. Έντονη και σημαντική είναι η συμμετοχή του Δήμου στην πολιτιστική ζωή της πόλης. Εκ μέρους της δημοτικής αρχής η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης (Δ.Ε.Π.Κ.Α) δραστηριοποιείται ιδιαίτερα, είτε αυτόνομα είτε σε συνεργασία με τους αντίστοιχους ιδιωτικούς φορείς. Η Δ.Ε.Π.Κ.Α. δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις περιφερειακές συνοικίες της πόλης και συντηρεί περιφερειακά πολιτιστικά κέντρα, στα οποία λειτουργούν εργαστήρια εκμάθησης κεραμικής, ψηφιδωτού, ζωγραφικής, Ηλεκτρονικών Υπολογιστών κλπ. Η πόλη των Σερρών από το 1984 έχει δικό της θέατρο το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) το οποίο εντάσσεται στο πλαίσιο των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. όλης της χώρας και χρηματοδοτείται από το ΥΠ.ΠΟ. και το Δήμο Σερρών. Στεγάζεται στο ιστορικό κτίριο του παλαιότερου πολιτιστικού συλλόγου των Σερρών, τον ΟΡΦΕΑ. Η συμβολή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. είναι ιδιαίτερα αξιόλογη στην πολιτιστική ζωή όχι μόνο της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Εκτός από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ υπάρχουν και λειτουργούν ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες που εκφράζουν μια δυναμική στο χάρο του θεάτρου. Με τις εικαστικές τέχνες ασχολούνται πολλοί στις Σέρρες, επαγγελματικά και ερασιτεχνικά, ενώ υπάρχουν εκθεσιακοί χώροι ιδιωτικοί και ένας δημοτικός στο κεντρικό κτίριο της Δ.Ε.Π.Κ.Α. Η μουσική ζωή στην πόλη αντανακλά ενδιαφέρον και ευαισθησία στον τομέα αυτό. Ο δήμος διαθέτει Φιλαρμονική ενώ και άλλοι φορείς διαθέτουν μουσικά σύνολα, κυρίως χορωδιακά. Ιδιαίτερη δραστηριότητα, που εκτείνεται και πέραν των ορίων του νομού Σερρών, παρουσιάζει το Μουσικό Εργαστήρι Σερρών (αστική μη κερδοσκοπική εταιρία). Από τη δεκαετία του '90 δραστηριοποιείται στο χώρο της παραδοσιακής μουσικής και του βυζαντινού μέλους το Μαξίμειο Πνευματικό Ίδρυμα της Μητρόπολης Σερρών. Από το 1994 λειτουργεί στην πόλη δημόσιο Μουσικό Γυμνάσιο / Ενιαίο Λύκειο το οποίο παρέχει μουσική παιδεία σε μαθητές που προέρχονται από όλο το νομό των Σερρών. Επίσης λειτουργούν και ιδιωτικά ωδεία. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι στις Σέρρες είναι πολυάριθμοι. Παλαιότερος όλων ο ΟΡΦΕΑΣ με παράδοση στην πολιτιστική ζωή της πόλης από το 1905 και με ιστορική συμβολή στην απελευθέρωση της πόλης το 1913. Μακροχρόνια και σταθε­ρή είναι η παρουσία της Σερραϊκής Πολιτιστικής Εταιρείας ενώ σημαντική και ποικίλη δραστηριότητα (μουσικής, λόγου, θεάτρου) παρου­σιάζει ο Σύλλογος Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών. Έντονη είναι και η παρουσία των εθνικοτοπικών συλλόγων (Θρακών, Ποντίων, Μικρασιατών, Σαρακατσάνων, Βλάχων κ.α.) η δράση των οποίων εναρμονίζεται με το χαρακτήρα, τις συνήθειες και τα έθιμα διαφόρων γεωγραφικών περιοχών. Επίσης μακρά είναι και η παρουσία του Λυκείου Ελληνίδων Σερρών. Από το 1957 μέχρι σήμερα η δραστηριότητα του είναι αδιάλειπτη και καλύπτει τη λαϊκή παράδοση όχι μόνο της περιοχής αλλά και όλης της Ελλάδας. Στις Σέρρες λειτουργεί Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη η οποία ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '50. Είναι μια από τις πλέον οργανωμένες Δημόσιες Βιβλιοθήκες της χώρας και διαθέτει πάνω από 50.000 τόμους. Ο δανεισμός ανέρχεται στις 85.000 τόμους το χρόνο ενώ οι χρήστες της ξεπερνούν τους 40.000. Οι συλλογές της καλύπτουν αντιπροσωπευτικά όλα το φάσμα της γνώσης. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη συμμετέχει ενεργά στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης (ομιλίες, εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, λογοτεχνικά αφιερώματα, σεμινάρια). Συγχρόνως έχει πλούσια εκδοτική δραστηριότητα στα πλαίσια της σειράς "Εκδόσεις για την πόλη και το νομό των Σερρών". Επίσης παρουσιάζει εκπαιδευτικά προγράμματα με περιεχόμενο αρχαιολογικό, οικολογικό κ.α. Τέλος πραγματοποιεί λογοτεχνικά σεμινάρια που αφορούν την ελληνική και ξένη λογοτεχνία. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη είναι εξοπλισμένη με ειδική κινητή μονάδα η οποία εξυπηρετεί τις ανάγκες της επαρχίας. Σημαντική στον τομέα του πολιτισμού είναι και η συμβολή των Γενικών Αρχείων του Κράτους - Αρχεία Νομού Σερρών τα οποία αποτελούν περιφερειακή, διανομαρχιακή Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους και λειτουργούν στην πόλη των Σερρών από το Σεπτέμβριο του 1992. Αποστολή τους είναι η εποπτεία, διάσωση, συγκέντρωση, συντήρηση, καταγραφή, ταξινόμηση και ευρετηρίαση του αρχειακού υλικού του νομού. Εκτός της εκπλήρωσης των στόχων ίδρυσης τους προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στο ειδικό και επίλεκτο κοινό των ντόπιων ή ξένων ερευνητών που επισκέπτονται την πόλη μας. Εκτός των ερευνητών είναι χρήσιμα για κάθε πολίτη που ενδιαφέρεται για την τοπική ιστορία. ΤΥΠΟΣ - ΜΜΕ p Αρχή Οι Σέρρες έχουν μακρά παράδοση στον τύπο. Από τις αρχές του 20ού αιώνα εκδίδονται πλήθος εντύπων ποικίλου περιεχομένου. Σήμερα κυκλοφορούν πάνω από δέκα εφημερίδες ημερήσιες και εβδομαδιαίες. Η μακροβιότερη εφημερίδα είναι η ΠΡΟΟΔΟΣ η οποία εκδίδεται από το 1929. Επίσης κυκλοφορούν δύο περιοδικά, το ΜΕΤΑ από το 1995 και το ΓΙΑΤΙ το οποίο από 1978 έχει αδιάλειπτη παρουσία και πανελλήνια εμβέλεια. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παρουσία δύο περιοδικών εκδόσεων με επιστημονικό και γενικότερα πολιτιστικό περιεχόμενο. Πρόκειται για τα ΣΕΡΡΑΪΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ τα οποία εκδίδει η Δ.Ε.Π.Κ.Α. του Δήμου Σερρών και το ΣΙΡΙΣ που εκδίδει ο σύνδεσμος φιλολόγων Ν. Σερρών. Επίσης λειτουργούν τοπικοί ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί και τηλεοπτικά κανάλια. Δήμητρα Τσεσμετζή – Μαραγκάκη