Αποθετήριο: Εικόνα
Η Φραγκοκρατία στις Σέρρες
Αποθετήριο: Όνομα
Κυριάκος Παπακυριάκου
Του Παπακυριάκου Κυριάκου, καθηγητή
α΄) Η κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους. Η κατάσταση στο Βυζάντιο ήταν απελπιστική. Η ανατροπή από το θρόνο και η τύφλωση του Ισαακίου του Αγγέλου 1185-1195 από τον αδελφό του Αλέξιο Γ΄ Άγγελο, έδωσαν αφορμή να γίνουν νέες εσωτερικές αναταραχές και επαναστάσεις που εξάντλησαν οικονομικά και στρατιωτικά την αυτοκρατορία. Κατά το Νικήτα Χωνιάτη τ.Α΄ σελ. 624 βρήκαν τότε ευκαιρία οι Βούλγαροι Ασάν και Πέτρος να προκαλέσουν πολλές καταστροφές στη Θράκη και στη Μακεδονία χωρίς να μπορεί να αντιδράσει το Βυζάντιο. (Αμάντου Ιστορία του Βυζαντινού κράτους τόμος Β΄ σελ. 367).
Οι σταυροφόροι ετοίμαζαν την τέταρτη σταυροφορία. Ο υιός του έκπτωτου αυτοκράτορα Ισαάκιου Άγγελου, Αλέξιος, δραπέτευσε από τη φυλακή και πήγε στη Δύση να ζητήσει βοήθεια, για να επανακτήσει το θρόνο του πατέρα του. Υποσχέθηκε πολλά χρήματα, «θάλασσα χρημάτων» στους σταυροφόρους. Οι σταυροφόροι άλλαξαν το πρόγραμμά τους και κατευθύνθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Κατέλαβαν εύκολα τον Κεράτιο κόλπο τον Μάιο του 1203 και ευκολότερα μπήκαν μέσα στη πόλη. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ Άγγελος πήρε το θησαυρφυλάκιο και έφυγε στη Μοσυνόπολη (Κομοτινή). Οι Φράγκοι επανέφεραν στο θρόνο το τυφλό Ισαάκιο με συμβασιλέα τον υιό τουΑλέξιο Δ΄. Ζήτησαν τα συμφωνηθέντα χρήματα, αλλά επειδή δεν είχαν να τους τα δώσουν πολιόρκησαν την πόλη και την κατέλαβαν εντός τριών ημερών (9-12 Απριλίου 1204). Λεηλάτησαν την Πόλη επί τρεις ημέρες χωρίς να σεβαστούν ούτε και το ναό της Αγίας Σοφίας, μέσα στον οποίο οδήγησαν άλογα κα φόρτωσαν τα ιερά σκεύη αυτού. Σώζονται τα κλεμμένα ακόμη στο ναό του Αγίου Μάρκου της Βενετίας.
Οι Φράγκοι μοίρασαν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία μεταξύ τους. Ο Βαλδουΐνος εξελέγη αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης. Ο Βονιφάτιος πήρε τη Μακεδονία, με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Τη θεωρούσε κτήμα της οικογένειάς του, διότι ο αδελφός του Ρενιέ παντρεύτηκε την κόρη του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνού Μαρία και του την έδώσαν ως προίκα..
Ο Βονιφάτιος παντρεύτηκε τη χήρα αυτοκράτειρα Μαργαρίτα την Ουγγρική και προστάτευσε το παιδί αυτής, τον Μανουήλ Άγγελο, που ήταν ο νόμιμος διάδοχος του Βυζαντινού θρόνου.
β΄) Η Φραγκοκρατία στις Σέρρες
Έχοντας ο Βονιφάτιος μαζί του τον πρόγονό του Μανουήλ Άγγελο με πολλούς ιππότες και ηγεμόνες ήλθε από τη Θεσσαλονίκη στις Σέρρες . Φέρθηκε διπλωματικά στους Έλληνες. Οι Σερραίοι τον δέχτηκαν με ειρηνικό τρόπο, διότι τον θεώρησαν ως προστάτη του νόμιμου Βυζαντινού αυτοκράτορα. Ο Βονιφάτιος εγκατέστησε ισχυρή Λατινική φρουρά στις Σέρρες με ικανούς ιππότες και αρχηγούς το στρατάρχη Γουλιέλμο Ντε Ωνουά και Ούγο Ντε Κολλυννύ
Αρχιεπίσκοπος των φράγκων έγινε στη πόλη των Σερρών ο Αρνούλφος. Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ του γράφει «Σαρραίαν Εκκλησίαν «Αρνούλφω τω Σαρραίω Αρχιεπισκόπω» ( ίδε Νικήτα Χωνιάτη Τα μετά την άλωση σελ. 794 και Γ΄ Βελαρδαϊνόυ (la congueste de Constantinople 1204) σελ. 116 155. Σερραϊκά χρονικά τόμος Α΄ σελ. 34).
γ΄) Κατάληψη και καταστροφή των Σερρών από τον Ιωαννίτση.
Ο Ιωαννίτσης επικεφαλής των Βουλγαρικών στρατευμάτων και δεκατεσσάρων χιλιάδων Κουμάνων νίκησε στις 13 Απριλίου του 1205 τους Φράγκους στην Ανδριανούπολη και χωρίς κανένα εμπόδιο διέτρεξε ολόκληρη τη Θράκη και τη Μακεδονία κάμνοντας πρωτοφανείς λεηλασίες. Αιχμαλώτιζε τους κατοίκους και κατέστρεφε ολοκληρωτικά τις πόλεις , κατασκάπτοντας αυτές.
Φθάνοντας οι Βούλγαροι στις Σέρρες την πολιόρκησαν στενά . Οι Λατίνοι επιτέθηκαν αμέσως και τους απέκρουσαν, έξω από την πόλη. Τραυμάτισαν πολλούς απ'αυτούς. Την ώρα της μάχης σκοτώθηκε από πέτρα, ο αρχηγός των ιπποτών Ούγος Ντε Κολλιννύ. Οι άλλοι οπισθοχώρησαν στην πόλη, αλλά από τη σύγχυσή τους δέν έκλείσαν τις πύλες. Οι Βούλγαροι εισέβαλαν στις Σέρρες και άρχισαν αμέσως τη γενική σφαγή των κατοίκων .
Οι Λατίνοι πρόλαβαν και οχυρώθηκαν καλά επάνω στήν Ακρόπολη, ενώ οι Έλληνες κάτω στη πόλη υπέστησαν σφαγές, απερίγραπτες λεηλασίες και πυρπολήσεις από μέρους των Κουμάνων και Βουλγάρων. Το αίμα των σφαγμένων Ελλήνων άχνιζε στους λιθόστρωτους δρόμους και από τα ερείπια των καμένων σπιτιών αναδίδονταν η αποκρουστική μυρωδιά των καιγομένων πτωμάτων. Σε μια ανασκαφή της αρχαιολογίας που βρέθηκα το 1971 δυτικά της Παλαιάς Μητρόπολης βρέθηκαν άταφοι καμένοι σκελετοί ανθρώπων από τη εποχή εκείνη. Οι Κουμάνοι , διάλεξαν απ τούς αιχμαλώτους τους ωραιότερους νέους και νέες και τους θυσίασαν στους θεούς τους.. Τούς άλλους αιχμαλώτους τους μετέφεραν στο Ίστρο ποταμό. Τους φυλακισμένους τους θανάτωσαν αναπολόγητους με φρικτό τρόπο Για να εξουδετερώσουν την μελλοντική άμυνα της πόλεως γκρέμισαν από τα θεμέλια. τα τείχη της .
Η ξακουστή μεγαλούπολη οι Σέρρες, όπως μας πληροφορεί ο Ακροπολίτης, κατάντησε τότε μικρή ασήμαντη κωμόπολη, με τείχη σαν φράκτες μάνδρας από ξηρολιθιά χωρίς ασβέστη. Οι καταστροφές του Ιωαννίτση στις Σέρρες δεν μελετήθηκαν επαρκώς, διότι λείπουν πολλές λεπτομέρειες των καταστροφών .
Ο Ιωαννίτσης την άλλη μέρα παράγγειλε στους πολιορκημένους να του παραδώσουν την Ακρόπολη. Του αρνήθηκαν, διότι περίμεναν ενισχύσεις από το βασιλιά της Θεσσαλονίκης μαρκήσιο Βονιφάτιο Μομφερατικό.
Εξαγριώθηκε ο Ιωαννίτσης και προσαθούσε νά κυριεύσει την Ακρόπολη Ο στρατός του τοποθέτησε ειδικές ψηλές σκάλες στά τείχη της Ακροπόλεως και
με πολιορκητικά μηχανήματα από το λόφο Μηχανικού προσπαθούσε να την κυριεύσει . Λατίνοι και Έλληνες πολεμούσαν γενναία από την Ακρόπολη και απέκρουαν με πολύ τόλμη τις εφόδους. Ήταν πολύ στενά περικυκλωμένοι. Δεν μπορούσαν να διαφύγουν ή να εισδύσει κάποιος κρυφά για βοήθεια στην Ακρόπολη . Δεν ήξεραν τι γίνεται έξω. Πέρασαν πολλές μέρες στην απομόνωση και εξαναγκάστηκαν να ζητήσουν συνθηκολόγηση παραδόσεως με τους όρους, να τους επιτρέψουν να φύγουν ένοπλοι και ανενόχλητοι με τα άλογά τους μέχρις να φτάσουν σε φιλικό στρατόπεδο. Ο Ιωαννίτσης απέρριπτε τους όρους τους, αλλά, ύπουλα φερόμενος, μετά από πολύ επιμονή προσχώρησε σε ένορκη συμφωνία Ορκίστηκε και υποσχέθηκε στους πολιορκημένους, μαζί με εικοσιπέντε ανωτέρους αξιωματικούς του, ότι θα τους άφηναν ελεύθερους και ασφαλείς να πάνε κατ΄ εκλογήν στην Θεσσαλονίκη, στην Κωνσταντινούπολη ή στην Ουγγαρία. Οι πολιορκημένοι τούς πίστεψαν και τους παρέδωσαν την Ακρόπολη.
Τους άφησαν να βγουν από το κάστρο και να στρατοπεδεύσουν έξω από τη πόλη. Στην αρχή τους συμπεριφέρθηκαν φιλικά , τους έστειλε μάλιστα και δώρα ο Ιωαννίτσης Την τρίτη μέρα παραβίασαν την ένορκη συνθηκολόγηση και τους αιχμαλώτισαν όλους.. Τους λήστεψαν τα πάντα , τα ρούχα, τα υποδήματά και ημίγυμνους τους μεν άσημους τους οδήγησαν στην Ουγγαρία. τους δε πλουσίους στη Βλαχία. Καθ' οδόν όμως αποκεφάλισαν τους ιππότες .
Ο βασιλιάς της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, έστειλε στρατεύματα για να βοηθήσει τους πολιορκημένους των Σερρών ,αλλά ήταν αργά. Σε μια σφοδρή μάχη νικήθηκαν οι Φράγκοι και τράπηκαν σε φυγή .
Οι Βούλγαροι ήταν πάρα πολλοί .και έμοιαζαν σαν σμήνος από σφήγκες, που βγαίνουν από τις φωλιές τους. Μετά από αυτή τη νίκη ο Ιωαννίτσης προχώρησε και πολιόρκησε τη Θεσσαλονίκη στενά. Λόγω της καλής της οχυρώσεως δεν μπόρεσε να την κυριεύσει ( ίδε, Νάταλη Πέτροβιτς. Η πρώτη ολοκληρωτική καταστροφή των Σερρών του 1206 υπό του Βουλγάρου Ιωαννίτση» Σερραϊκά Χρονικά τ. Α΄σ. 67-96. Ν. Χωνιάτη, Χρονικό σελ. 819)
Τον Οκτώβριο του 1207 βρέθηκε ο Ιωαννίτσης νεκρός στο στρατόπεδό. Λέγεται ότι δολοφονήθηκε από Κουμάνο στρατηγό που είχε σχέσεις με τη γυναίκα του. Ο θάνατός του αποδόθηκε και στην επέμβαση του Αγίου Δημητρίου για να προστατεύσει, ως πολιούχος της Θεσσαλονίκης, την πόλη του.
Διέλυσαν οι Βούλγαροι την πολιορκία και επέστρεψανστα μέρη τους. Ο διάδοχος του Ιωαννίτση Βόρης Β΄ συγκρούστηκε την άνοιξη του 1208 με τους Φράγκους στη Φιλιππούπολη και νικήθηκε ολοσχερώς την 31η Ιουλίου. Ορκίστηκε υποταγή στους Φράγκους Μετά από αυτό οι Φράγκοι με τον αυτοκράτορα Ερρίκο προχώρησαν και επανατέλαβαν τις Σέρρες Ο δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός ήρθε το 1221 και πολιόρκησε τις Σέρρες. Η Λατινική φρουρά παραδόθηκε σ΄ αυτόν. Ο Θεόδωρος νικήθηκε από τους Βουλγάρους στο Σεμιτγιέ. Επανεκατέλαβαν τις Σέρρες οι Βούλγαροι Το 1246 που είχε εσωτερικά προβλήματα η Βουλγαρία ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Βατάτσης έφθασε με το στρατό του στη Ζίχνη χωρίς προετοιμασία επο και (Παπαρηγοπούλου.Κ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Ε΄ σελ. 23). Ακροπολίτης, Εκδ. Βόννης σελ. 78-84,
Το Σεπτέμβριο του 1246 όπως μας πληροφορεί ο Γεώργιος που ήταν υπουργός του ιστορικός και γραμματέας αυτού που τον συνόδευε μαζί με αρκετούς προύχοντες, πέρασε ο Βατάτσης τον Ελλήσποντο με σκοπό να επισκεφθεί τις χώρες αυτού που κυρίεψε στην εκστρατεία του 1242 και έφταναν μέχρι τη Ζίχνη. Οι Σέρρες ήταν τότε υπό την κυριαρχία των Βουλγάρων. Ενώ προχωρούσε πληροφορήθηκε ότι ο ανήλικος Τσάρος των Βουλγάρων Καλλιμάνος πέθανε απρόοπτα που άλλοι έλεγαν ότι τον δηλητηρίασαν και άλλοι ότι πέθανε από φυσική αρρώστια. Τον διαδέχτηκε στο θρόνο ο ανήλικος αδελφός του Μιχαήλ, γιος του Ιωάννη Ασάν από την ωραία Ειρήνη του Θεοδώρου. Αυτό μόλις πληροφορήθηκε ο Βατάτσης παράκαμψε τη Καβάλα και ήρθε στους Φιλίππους όπου αμέσως συγκάλεσε σε συμβούλιο τους ανωτέρους αξιωματικούς και υπουργούς για να αποφασίσουν εάν έπρεπε να επιτεθούν στις κατεχόμενες από τους Βουλγάρους περιοχές και να υποτάξουν μερικές εξ αυτών. Κύριο θέμα είχαν αν ήταν εύκολο να κυριέψουν την πόλη των Σερρών. Στο συμβούλιο αυτό ήταν οι: Γεώργιος Ακροπολίτης, υπουργός του βασιλιά, Δημήτριος Τορνίκης που είχε την μεγαλύτερη πολιτική εξουσία μετά από το Βασιλιά, Ανδρόνικος ο Παλαιολόγος, αρχιστράτηγος, Αλέξιος Ραούλ, πρωτοβεστιάριος και πολλοί άλλοι. Στο συμβούλιο μερικοί απέτρεψαν τον βασιλιά από το να αρχίσει πόλεμο εναντίον των Βουλγάρων διότι του έλεγαν ότι δεν είχε μαζί του τον αξιόμαχο στρατό και δεν είχε μαζί του τις αναγκαίες πολιορκητικές μηχανές αφού δεν ήταν προετοιμασμένος για μάχη αλλά έκανε αυτή τη πορεία για να κατοπτεύσει μόνο τα μέρη αυτά. Έπειτα η πόλη των Σερρών που έπρεπε να την προσβάλει πρώτη ήταν ακαταμάχητη διότι το υψηλό κάστρο στη φυσική υψηλά οχυρωμένη ακρόπολή της δεν ήταν εύκολο με τόσο λίγο στρατό να περικυκλωθεί και να στηθούν μπροστά από αυτή πολιορκητικές μηχανές.
