Στα έργα του Ενρίκε Βίλα-Μάτας επικρατεί το παράδοξο και οι εμμονές. Ο συγγραφέας αντλεί τους κόσμους του από το λογοτεχνικό κυρίως σύμπαν συμπιέζοντας ωστόσο τους χαρακτήρες του προς την δική του κατεύθυνση, χτίζοντας έναν «ενδολογοτεχνικό ρεαλισμό». Ο «Δόκτωρ Πασαβέντο» μαζί με τον «Μπάρτλεμπυ και Σία» και τη «νόσο του Μοντάνο» αποτελούν μια τριλογία πάνω στην ταυτότητα του συγγραφέα, στην συγκρότηση ενός προσωπικού σύμπαντος, στην επιβίωση του καλλιτεχνικού έργου αλλά και στην αδυναμία της διαχείρισής του. ΄Ετσι κι εδώ η αναζήτηση αρχίζει με τον Ρόμπερτ Βάλζερ, τον συγγραφέα του επιθυμούσε να εξαφανιστεί και να ξεχαστεί, υιοθετώντας μάλιστα την πιο μικροσκοπική-σχεδόν αδιάβαστη- γραφή. Ο δόκτωρ Πασαβέντο ταυτίζεται με τον Βάλζερ αλλά συνειδητοποιεί στην πορεία ότι αυτόν προσωπικά κανείς δεν τον αναζητά αφού δεν είχε τις λογοτεχνικές δάφνες και τις καλλιτεχνικές προϋποθέσεις. «Οι άλλοι μας υποχρεώνουν πάντα να είμαστε όπως εκείνοι μας βλέπουν ή όπως θέλουν να μας βλέπουν». Αυτήν την καταπίεση δεν την αντέχει ο Πασαβέντο και γι αυτό συνεχώς διαφεύγει, παρανοώντας την αδιαφορία των άλλων. Εμμένει στις συμπτώσεις της καθημερινότητας ανάγοντάς τις σε λογοτεχνικά αινίγματα όπως η οδός Βανώ, στο Παρίσι, όπου έμεναν διάσημοι συγγραφείς και αυτός επιμένει να περιφέρεται ακολουθώντας την σκιά τους. ʼπειρες οι αναφορές σε συγγραφείς και βιβλία, άρα μεγάλη χαρά για τον βιβλιόφιλο να δοκιμάζει την φιλαναγνωσία του αλλά να ανακαλύπτει και άλλα κείμενα από έναν συγγραφέα που φτιάχνει έναν κόσμο γεμάτο λογοτεχνικούς κώδικες. Όμως η πορεία του Μάτας/Πασαβέντο δεν οδηγεί πάντα στα όμορφα στέκια των συγγραφέων αλλά και στο τρελοκομείο όπου νοσηλεύθηκε ο Ρόμπερτ Βάλζερ. Κι εδώ θέλει προσοχή: γραφή και συγγραφική περσόνα όταν ταυτίζονται υποτροπιάζουν, παραιτούμενοι από αυτά που ενέπνευσαν την λογοτεχνία: τις ζωές των άλλων. Έτσι πολλές φορές τα βιβλία του Μάτας ενέχουν την απόλαυση του ενός περιπαικτικού λογοτεχνικού δοκιμίου, μια απόλαυση που σε παγιδεύει πολλές φορές στην λαβυρινθώδη δομή του. Ο Ενρίκε Βίλα-Μάτας (Βαρκελώνη, 1948) έχει να επιδείξει ένα μεγάλο σε όγκο και σπουδαίο σε αξία λογοτεχνικό έργο, που τον έχει αναδείξει ως έναν από τους κορυφαίους ευρωπαίους συγγραφείς. Έχει μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα έργα του Μπάρτλεμπυ και Σία (μτφρ. Αγγελική Αλεξοπούλου, 2002), που έχει κερδίσει τα βραβεία Ciudad de Barcelona, Prix Fernando Aguirre-Libralire και Prix du Meilleur Livre Étranger, Το κάθετο ταξίδι (μτφρ. Ελεάνα Τσόκα, 2004), που κέρδισε το βραβείο Rómulo Gallegos, Η νόσος του Μοντάνο (μτφρ. Γεωργία Ζακοπούλου, 2006), που έχει βραβευθεί με το βραβείο Heralde, το Εθνικό Βραβείο Κριτικής και το Prix Médicis Étranger, Το Παρίσι δεν τελειώνει ποτέ (μτφρ. Νάννα Παπανικολάου, 2008), Δόκτωρ Πασαβέντο (μτφρ. Νάννα Παπανικολάου, 2010), όλα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Έχει επίσης εκδώσει αρκετές συλλογές άρθρων και λογοτεχνικών δοκιμίων. Θεόδωρος Γρηγοριάδης