«Μόνο οι τρελοί και οι ανόητοι βλέπουν τον κόσμο μέσα από την ψυχική τους διάθεση» (σελ. 265) Στο τελευταίο αυτό μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «αποδεικνύεται» για ακόμη μία φορά η ιδιαιτερότητα του δρόμου που η συγγραφέας έχει επιλέξει: μιας λογοτεχνίας που, στη δική μου ανάγνωση, κάθε λέξη που παρατίθεται είναι βγαλμένη από την ακραία γνώση και την on-the-ground experience (επιτόπου εμπειρία). Ίσως το μυθιστόρημα αυτό είναι ένα ακόμα μανιφέστο της συγγραφέως (προς τον κόσμο που την περιβάλλει και πολλές φορές τη θυμώνει, την πληγώνει), που του λείπουν ?ευτυχώς για όλους μας- τα παλαιοκομματικά τσιτάτα. Τα «Κινέζικα Κουτιά» (κάτι σαν τις ρωσικές μπαμπούσκες) είναι μία ακόμα εκδρομή στην Αμερική του σήμερα, δοσμένη όμως με εκείνα τα χαρακτηριστικά που αποδεικνύουν ότι αυτή η χώρα έχει και μια άλλη πλευρά, κρυμμένη στους πολλούς. Η Σώτη Τριανταφύλλου είναι εξάλλου το χαρακτηριστικό παράδειγμα συγγραφέα που ωρίμασε ως ένα φυσικά καλώς εννοούμενο «αμερικανάκι» με βαθιές ρίζες στο μεταπολεμικό Παρίσι. Το μυθιστόρημα αυτό είναι φτιαγμένο με τα υλικά της λογοτεχνίας του πάλαι ποτέ κρατούντος pulp, με στοιχεία μπίτνικ τύπου Κέρουακ. Αναζητά το θύμα και όχι το δράστη, αναζητά να βρει τι κρύβεται πίσω από την αλήθεια? η αλήθεια στα βιβλία της Τριανταφύλλου μοιάζει προ πολλού ξεπερασμένο διακύβευμα. Ο ντετέκτιβ Μαλόουν, ξεπεσμένος ιδιωτικός αστυνομικός της Νέας Υόρκης, που φαντάζει σαν μακρινός συγγενής του Μάρλοου, αναλαμβάνει να εξιχνιάσει με τη σύμπραξη της βοηθού του μία σειρά δολοφονικών ενεργειών. Μέσα από τους δρόμους που ακολουθεί, ξετυλίγεται ένα κουβάρι καθημερινών στιγμών της σύγχρονης αμερικανικής κοινωνίας. Η δράση τοποθετείται στη Νέα Υόρκη στην προ-Τζουλιάνι περίοδο, τέλη της δεκαετίας του ?80, την εποχή της zero tolerance, όπου, ό,τι περιγράφεται στο βιβλίο σχετικά με την εγκληματικότητα, βρισκόταν στην καθημερινή ατζέντα της πόλης. Το τρίγωνο Τσάινατάουν-Κουζίνα της Κόλασης-Κρεαταγορά είναι το στοιχείο παραμυθιού που η Τριανταφύλλου αποφάσισε να δώσει στο μυθιστόρημα, σε σχέση πάντα με την εποχή που το εντάσσει. Ακόμα και τα «κουλουράκια της τύχης», το αστυνομικό τμήμα, το υπό κατάρρευση γραφείο του Μαλόουν αλλά και η αποστασιοποιημένη παρατήρηση της ζωής από ένα παράθυρο, είναι χαρακτηριστικά μιας κατάστασης που εναποθέτει τις ελπίδες της στην πραγματικότητα ως κατασκεύασμα του μυαλού? Στη συνέχεια, η περιγραφή του αμερικανικού νότου, με το ρατσισμό, την ξενοφοβία, τους βιασμούς και τη θρησκοληψία αποδίδεται, μέσω των ταξιδιών της βοηθού τού ντετέκτιβ (θυμίζει κλασικό road movie σε κάποια σημεία το βιβλίο), τόσο πιστά και με τέτοια ατμοσφαιρικότητα που επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η Τριανταφύλλου ξέρει καλύτερα την Αμερική απ? ό,τι την παλάμη της! Μετά τη «Συγχώρεση», το προηγούμενο μυθιστόρημά της που εκτυλισσόταν επίσης στις Η.Π.Α., έρχεται τώρα λοιπόν η συγγραφέας να μιλήσει για το «χάρισμα» της μοναξιάς και της έλλειψης. Χωρίς χλιαρούς ρομαντισμούς αλλά και χωρίς ερωτικούς στοχασμούς ποιητικής υφής, με μια δόση ωστόσο νοσταλγίας γι? αυτό που πέρασε και απαισιοδοξίας γι? αυτό που έρχεται. Η decadence ατμόσφαιρα αποσύνθεσης είναι ένα στοιχείο πολύ γνώριμο στους ήρωες της Τριανταφύλλου ακόμη και όταν παρουσιάζονται ως νικητές. Ο ντετέκτιβ Μαλόουν (η ίδια η συγγραφέας, σε μία συνέντευξη που μου παραχώρησε, χαρακτήρισε τον ντετέκτιβ ως «το απόλυτο μητροπολιτικό ον») έχω την αίσθηση ότι είναι το σύμβολο μιας πόλης που, όπως λέει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, είναι μια κατάσταση του μυαλού. Αυτό ίσως παραπέμπει στο μαγικό ρεαλισμό, αλλά σίγουρα η Τριανταφύλλου αυτό το στοιχείο το έχει ξορκίσει. Ακόμα και το μόνιμο πρόβλημα της αϋπνίας του ντετέκτιβ, ενώ γύρω του οι εποχές διαδέχονται η μία την άλλη, μπορεί μάλλον να αναχθεί στην κούραση και την αϋπνία μιας πόλης, μιας ολόκληρης κοινωνίας ενδεχομένως, που μένει σταθερή και ακλόνητη σε πίστεις και αξίες ενώ ο κόσμος γύρω της αποφασίζει να αλλάξει. Είναι η ίδια η χώρα όπου «κανείς δε θέλει να θυμάται το αναθεματισμένο Γούντστοκ!» (σελ. 198). Και μιας και μιλάμε για την Αμερική, πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η θέση της Σώτης Τριανταφύλλου για τον αντιαμερικανισμό: «Ο αντι-αμερικανισμός είναι νοσηρός όταν εκφράζεται με πάθος και απροσμέτρητη άγνοια. Παράλληλα, υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να εξαπλώνεται σαν αρρώστια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνιστούν ένα ιμπεριαλιστικό, μιλιταριστικό και θεοκρατικό καθεστώς. Όσο για μένα, θα ήμουν μια άλλη αν δεν είχα ζήσει μέσα στο ροκ εντ ρολ και αν δεν είχα περάσει μέρες, εβδομάδες, μήνες και χρόνια στη Νέα Υόρκη, στους αμερικανικούς δρόμους, στο Ντητρόιτ και στην ακτή του Ειρηνικού. Θα ήμουν μια άλλη αν δεν μιλούσα αγγλικά προτού μάθω ελληνικά. Η αγγλική γλώσσα είναι ένα από τα μεγαλύτερα πολιτισμικά θαύματα όλων των εποχών. Ο αμερικανικός ουρανοξύστης: ένα από τα σύμβολα της ανθρώπινης φιλοδοξίας. Η αμερικανική Νέα Αριστερά: το πιο προηγμένο πολιτικό ρεύμα του 20ού αιώνα. Παρ' όλ' αυτά, η ηλιθιότητα επικρατεί τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. We are surrounded by idiots. Πρέπει κανείς να μπορεί να ξεχωρίζει τον πολιτισμό από τα σκουπίδια του» (απόσπασμα από την ίδια συνέντευξη). Τα «Κινέζικα Κουτιά» είναι ακριβώς αυτό: η προσπάθεια διάκρισης ενός πολιτισμού από τα σκουπίδια του. Με όπου αυτό μπορεί να εφαρμοστεί? Το ότι στο τέλος δεν υπάρχει λύση του όλου μυστηρίου σημαίνει ότι επιβεβαιώνεται ο τίτλος «Κινέζικα Κουτιά» (= άλυτο μυστήριο) ή αποδεικνύεται τελικά ότι δεν υπήρξε κανένα μυστήριο?Διαλέξτε! (Βιογραφικά και άλλα στοιχεία για τη Σώτη Τριανταφύλλου μπορείτε να βρείτε στα «Πρόσωπα-Συγγραφείς του Μήνα» των σελίδων της Βιβλιοθήκης μας)